Chương 8
(Phần 2)
BIÊN SOẠN II :
STÊFANÔ BỊ BẮT (Cv6:8 –
7:1).
8/ Stêfanô
làm phép lạ và gây dư luận lớn.
Fortitudo
(dioh dynamis) : chỉ quyền làm phép lạ.
9/ Nhưng
công việc đó đem lại cho ngài nhiều chống đối. Cứ chiếu theo kiểu đặt câu, thì
đối phương có hai nhóm : nhân viên một hội đường của những người phóng thích
(Libertini) cùng người xứ Kyrênê và thành Alexandria – nhóm khác gồm có các
người Dothái bởi Kilikia và Tiểu á. Do lai của Stêfanô không được nói rõ. Đáng
để ý là không phải chính người Dothái Hi-bá chống lại với Stêfanô, nhưng là
Dothái-kiều nói tiếng Hilạp. Dễ hiểu hơn cả là Stêfanô đã làm như Phaolô sau
này : vào những hội đường Dothái-kiều (tức là những hội đường xưa kia ngài đã
lai vãng như nhân viên) để giảng cho đồng đạo quen biết xưa.
10/ Ơn
Thánh Thần làm cho Stêfanô khôn ngoan đến đỗi không đối thủ nào vặn lý được
ngài.
11/ Đối
phương dùng mưu khác : xúi người vu khống rằng Stêfanô đã phạm thượng đến Môsê
và Thiên Chúa (Môsê chắc là ám chỉ đến Luật - còn Thiên Chúa : có lẽ ám chỉ đến
những lời phạm thượng đến Đền thờ).
12/ Không
rõ chủ từ của động từ “tóm lấy”... là ai. Nhưng đây là lần đầu mà Lc cho thấy
dân chúng chống nghịch với Kitô giáo. Điều đó chắc dựa trên hiện tình lịch sử.
Bao lâu tín hữu trung tín với luật điều Dothái, thì quần chúng có thiện cảm.
Nhưng vừa khi họ tách khỏi Luật Dothái, thì dư luận liền lên án họ. Lời lẽ của
Stêfanô đã làm thay đổi dư luận. Vậy có lẽ là Stêfanô, một Hilạp-hóa nhiệt tâm,
lần đầu tiên đã nhận ra rõ ràng các khác biệt sâu thẳm, từ trước đến nay còn
ngấm ngầm, và bởi đó sự gay cấn giữa đạo Dothái và Kitô giáo bộc lộ ra. Người
ta đã điệu Stêfanô đến pháp đình Dothái.
13/ Những
lời này cho ta đoán ra được là Stêfanô đã nói những gì : tính cách tạm thời của
Đền thờ, của Lề luật.
14/ Đây
Luca ám chỉ đến lời mà các phúc âm Mc-Mt đã thuật lại trong vụ kiện Chúa Yêsu.
15/ Không
cần phải nghĩ đến một phép lạ biến hình. Luca tả như thế để nói Stêfanô đầy ơn
Thánh Thần mà làm chứng về Chúa Yêsu trước mặt những kẻ xử Ngài.
STÊFANÔ TỬ ĐẠO VÀ
CUỘC BẮT BỚ (7:54-8:3)
54/ Để tả
cơn phẫn nộ cực điểm của pháp đình, Lc dùng những kiểu nói Kinh thánh (coi
Cv35:16; 37:12; 112:10; Aicà:6; Job 6:9)
55/ Đầy ơn
Thánh Thần, Stêfanô nhìn lên trời và thấy vinh hiển của Thiên Chúa và Chúa Yêsu
đứng bên hữu Thiên Chúa. Những lời này cốt là để dọn những lời của Stêfanô theo
sau.
Stantem a
dextris Dei : đáng để ý. Cv 110:1 thì nói “ngồi”. Có thể hiểu như
thế : Chúa Yêsu đứng lên đón lấy môn đệ của Người (quasi lbvium Stephano :
Bengel) – hay : Chúa Yêsu đứng dậy để thi hành chức vụ Mêsia của Người...
56/ Lời
Stêfanô. Có liên lạc với Dan 7:13.
57/ Nghe
lời đó pháp đình Dothái kêu lên và bịt tai lại kẻo nghe lời phạm thường. Một
chứng chỉ vào lối thế kỷ 3 (nhưng tiêu biểu cho một tục lệ cựu trào) : “Khi ai
nghe một lời không phải thì phải lấy tay bịt tai lại”. Rồi họ cùng xông vào
Stêfanô. Không thấy có tuyên án gì cả. Luca cho thấy pháp đình hành động trong
cơn phẫn nộ mù quáng.
58/ extra
civitaem : Stêfanô bị giết ngoài thành, thì đúng với Luật (Lễthư 24:11tt;
Dxt 15:35; Mishna 6:1). Theo mạch lạc thì hình như chính pháp đình Dothái thi
hành việc ném đá. Nhưng ejicientes : trổng như vậy, có thể ngầm “người
ta” như chủ từ, và như thế không còn rõ đích xác là ai.
Teste : tiếng
này làm cho hiểu rằng việc ném đá dường như được thi hành theo thủ tục của luật
pháp trong Mishna : Người chứng thứ nhất xô người bị án từ một nơi cao (chừng
3,5 thước) xuống. Tội nhân nếu còn sống, thì chứng nhân thứ hai sán cho một
viên đá nặng vào ngực tội nhân nằm dưới đất làm cho dập nát sườn đi. Nhưng
chiếu theo Mishna thì không phải chứng nhân cởi áo ra để hành hình, nhưng chính
tội nhân bị lột áo đi. Ở đây, áo sống được đặt cho một thiếu niên giữ, người đó
là Phaolô. Vai trò chính trong Công vụ đã xuất hiện.
59/ Đến
giờ chết, Stêfanô phú giao linh hồn cho Chúa Yêsu, chiếu theo Cv31:6 (một kinh
tối của Dothái) – nhưng đây Chúa Yêsu thay chỗ Thiên Chúa.
60/
Stêfanô từ trước đến giờ còn đứng, bây giờ quì xuống (có người nói : Stêfanô đã
gượng quì lên lại!), và khẩn cầu cho những kẻ giết ngài.
8:1/ Erat
consentiens : chỉ trạng thái, chứ không phải một lúc phẫn nộ. Và bây giờ
một cuộc bắt bớ lớn (11:19 chỉ nói đến một tribulatio). Luca quan niệm cộng
đoàn Yêrusalem như một cái gì duy nhất nên cấm cách giáng xuống cả cộng đoàn.
Mọi người đều tản mác đi – trừ các tông đồ. Họ được ở lại để duy trì sự liên
tục của cộng đoàn.
2/ Người
ta làm đám cho Stêfanô. Chiếu theo Sanhedrin 6:6 thì cấm chỉ không được than
khóc người đã bị ném đá. Một dấu chỉ là vụ xử Stêfanô không hoàn toàn theo thủ
tục hợp pháp. Nếu các tín hữu đã phải trốn cả rồi, thì những “viri timorati”
đây phải là những người Dothái đạo đức. Theo luật thì người bị ném đá không
được có mả riêng – mà phải chôn chung cùng những người bị xử tội khác.
3/ Ở đây
chúng ta có một hình ảnh Phaolô dữ dằn hơn là tán thành việc giết Stêfanô :
Luca chỉ chăm chú đến hình ảnh của một người bắt đạo đáng sợ. Ngoài ra không
nói gì cho chúng ta biết : tại sao Saulô không bắt bớ các Tông đồ (mà lại bắt
bớ đàn ông, đàn bà)? Luca coi trình tự biến cố như thế này : vì Saulô bắt bớ
gắt gao quá nên cộng đoàn đã bị phân tán. Sau khi đã khử trừ sạch tín hữu khỏi
Yêrusalem, thì Saulô hễ nghe tin có tín hữu ở đâu là chạy tới, cho đến khi trẩy
đi Damas.
Bình luận
1. Một
truyền thống. Stêfanô nên trung tâm của vụ kiện và cấm
cách. Một điều không hoàn toàn ăn khớp với hình ảnh và biểu thức của Luca (theo
Lc thì các Tông đồ, có độc quyền về giảng dạy nên từ trước đến giờ là trung
tâm). Nên nếu các Tông đồ không có vai trò gì trong biến cố, và cũng không bị
bắt bớ gì, thì phải kết luận : một truyền thống có uy thế đã được xử dụng. Đàng
khác củng cố kết luận đó là các điều này : từ trước đến nay, những kẻ chủ động
chống đối Hội thánh là bè Sađóc – nhưng đây một nhóm khác xuất hiện
Dothái-kiều. Không có gì câu thúc Luca nói đến họ, nếu không phải là một dự
kiện lịch sử. Luca hình như cho duyên do việc bắt giam và giết Stêfanô là các
phép lạ ngài làm đã gây nên cuộc tranh luận với Dothái-kiều. Nhưng dĩ nhiên
duyên do như thế không đủ : duyên do chính phải là công việc truyền giáo, giảng
dạy của Stêfanô, nhưng Luca có lập trường là vào thời đó công việc giảng dạy
thuộc riêng các tông đồ. Như thế tóm lại Luca chắc sử dụng một truyền thống có
giá trị, nếu không phải là một văn kiện.
2. Vụ
Stêfanô.
Trình
thuật có hai thứ dự kiện dằng co nhau : chung chung thấy như một phiên xử pháp
đình : các tội, biện hộ, chứng nhân... Nhưng đàng khác lại không tuyên án, việc
sau cùng xảy ra giữa sự xô xát, huyên náo, nghĩa là một việc bạo hành.
Chúng ta
có thể cắt nghĩa tại sao Luca quan niệm vụ Stêfanô như một phiên xử hợp lệ, chứ
không cắt nghĩa được dễ dàng tại sao Luca lại thêm những chi tiết “bạo hành” :
bởi đó nên phải kết luận : thực sự là một việc bạo hành (Stêfanô bị sát hại
trong một cơn phẫn uất của Dothái-kiều chứ không có phiên xử). Lý :
Luca đã
muốn dẫn vào pháp đình Dothái vì theo tư cách sử gia, ngài đã tìm cách hiểu nố
trong mạch lạc của những vụ xung đột với Dothái từ trước đến bây giờ : đây là
chóp đỉnh của trình tự : 4:17,21 việc xung đột thứ nhất chỉ kết thúc với lời
ngăm đe; 5:33,40 lần thứ hai tuy có ý định giết, nhưng sau cùng chỉ có đánh
đòn. Bây giờ đến lúc sát hại và cộng đoàn bị phân tán. Đàng khác theo tư cách
văn sĩ, Luca muốn dẫn pháp đình vào làm như khung cảnh cho diễn từ sẽ vạch ra
lập trường Hội thánh đối với đạo Dothái. Diễn từ như thế không thể nói ra được
giữa một lũ người kêu gào xô xát nhau.
Việc tử
đạo :
trình thuật thiếu duy nhất bởi hình ảnh phiên xử hợp lệ, nhưng cũng bởi những
chủ ý riêng của tác giả nữa.
7:51-53 :
các nghị viên, thẩm phán đã tức tối, người ta tưởng chừng họ liền xông tới hành
hung. Nhưng không, họ cứ điềm tĩnh ngồi yên, nghiến răng mà chịu cho đến khi
Stêfanô nói đến Con Người. Luca quan tâm đến tước hiệu này. Bởi đó c.55 ngài
dọn trước, rồi sau đó Stêfanô tuyên bố lời về Con Người. Lời đó không liên lạc
bao nhiêu với diễn từ. Diễn từ diễn ra lịch sử ngỗ nghịch của Israel. Còn đây :
Thánh Thần cho Stêfanô thấy trời mở ra, để nhìn thấy cái thực tại thiên thai
vượt quá ngàn trùng những chống đối trần gian. Pháp đình Dothái không thể nào
muốn nghe biết điều đó. Chúa Yêsu ngự bên hữu Thiên Chúa, nghĩa là Kitô giáo là
đường lối đúng theo ý định Thiên Chúa, còn đạo Dothái đi trên đường chống đối
Thiên Chúa. Đó là lúc pháp đình không còn nhẫn nại chịu được nữa. Đó là ý nghĩa
sâu xa của trình thuật : quyết định tối hậu làm tan tành cả khung cảnh trần
gian của biến cố : vì là chứng tá của Chúa Yêsu vinh hiển khải hoàn nên Stêfanô
đáng chịu tử nạn. Vì thế ngay đó, đoàn lũ địch thù gào thét xông đến, lôi Stêfanô
ra ngoài thành mà ném đá. Sự thế đó làm rạn vỡ cả khung cảnh hợp pháp Luca đã
muốn tạo ra : vì kiểu xử án như thế chỉ có thể là bạo hành. Luca cố vớt vát lại
bằng việc dẫn ra “chứng nhân”. Nhưng kiểu hành hình lại không hạp với Luật
Dothái. Luca quan niệm “ném đá” như thế : người ta lượm đá và ném tới nạn nhân
đứng (hay chạy) phía trước. Đó là kiểu của một đám người nổi khùng điên lên mà
ném đá.
Nếu vụ xử
Stêfanô là một việc bạo hành thì dễ cắt nghĩa tại sao người ta có thể làm đám
và than khóc Stêfanô (không nghịch với Luật Dothái nữa) – tại sao quyền Rôma
không can thiệp : việc bạo hành đã xảy ra trong ngõ hẽm nào đó trong thành, nơi
mà không lính Rôma nào can thiệp được (nếu là phiên xử hợp pháp thì dễ hiểu hơn
là việc xảy ra vào một lúc mà quyền Rôma khiếm diện, nghĩa là vào năm Pilatus
bị triệu về Rôma, mà chưa có ai thay thế, tức là năm 36/37).
3. Vụ
Stêfanô và truyện thương khó :
6:13-14
Luca cho xuất hiện chứng gian, mà Luca không nói đến trong truyện thương khó –
và cũng đem lời cáo tội về phạm đến Đền thờ vào chỗ này. Chúng ta thấy các phúc
âm Mc-Mt và của Yn (2:19) đều muốn giải thích lời đó sao cho hiểu được. Luca
không cần phải giải thích gì nữa, vì đây đã xa rồi không còn nguy hiểm hiểu lầm
nữa. Vả lại, Logion về Đền thờ ở đây, tuy không liên lạc chặt chẽ trong truyện
Stêfanô (nếu tất cả chứng cho c.13 chỉ vỏn vẹn cho Logion này thì thực chưa có
gì đáng tội), nhưng phù hợp với ý định Lc : chuyển qua diễn từ, tức là có việc
đả kích Đền thờ. Đằng sau có giá trị lịch sử sâu thẳm : nhóm Hilạp hóa tiếp cận
trung tín với đạo lý Chúa Yêsu.
Ngoài ra
Logion, trình thuật còn nhiều nét nhắc đến truyện thương khó : Lc 22:69 / Công vụ 7:56
23:46
/ 7:59
23:34
/ 7:60
Có thể nói
: nếu là vụ kiện hợp lệ thì tất nhiên sẽ có những điều giống nhau. Nhưng phải
hơn, chính Lc, hay là truyền thống Luca sử dụng về vụ Stêfanô đã thêu dệt phần
nào theo mẫu truyện Thương khó.
4. Cơn bắt
đạo
8:1 Luca
nghĩ như tất cả cộng đoàn Yêrusalem bị bắt bớ : ấy là do ý tưởng cộng đoàn có
tính cách duy nhất. Kỳ thực thì hình như chỉ có nhóm thủ lĩnh Hilạp-hóa bị bắt
bớ và trục xuất khỏi Yêrusalem. Ra khỏi Yêrusalem họ hăng hái tiếp tục công
việc truyền giáo. Chính những người này khi đến Antiolia đã nảy sáng kiến là
thâu nhận cả người ngoại không cắt bì, và họ mở đầu một trang sử tối quan trọng
cho Hội thánh.
Cơn bắt
đạo và Phaolô : Giữa câu 7:58 và 8:3 thực sự có sự biến chuyển quá đột
ngột. Trước tiên Saulô chỉ như người có mặt ưng thuận điều xảy ra. Khi đó Saulô
bao nhiêu tuổi? Giữ vai trò gì? Các tác giả phỏng đoán : Zahn : một trong những
người thủ lĩnh Dothái. Bornhauser : một rabbi thực thụ. Nhưng Phil thì lại
không nói gì đến tư cách đó. Đàng khác Gal 1:22 cho thấy là cộng đoàn Yêrusalem
không biết Phaolô, mà chỉ nghe được rằng : kẻ bắt đạo xưa, nay lại giảng đạo.
Không phải tín hữu Yêrusalem nói, nhưng họ nghe nói bởi những người đã bị khổ
bởi tay Phaolô. Còn chiếu theo Công vụ 8:3 thì chính Phaolô tống giam chắc là
biết mặt người đó chứ. Đàng khác chiếu theo trình thuật, thì Saulô hoạt động
ráo riết không ai bằng : lôi kéo khỏi nhà các tín hữu và tống ngục, và 26:11 :
bắt tín hữu phạm thượng chối Chúa Yêsu. Saulô nên như “cơn bắt đạo” nhân cách
hóa, đến đỗi Saulô vừa trở lại thì Hội thánh Yuđêa, Galilê, Samari liền được
bình yên (9:31). Kỳ thực thì phải nói rằng trước tiên việc phân tán ra sau khi
Stêfanô bị giết thì tín hữu đã có mặt những nơi xa rồi, thí dụ như Damas, cách
Yêrusalem 300 cây số. Và có khi Phaolô chỉ bắt bớ Hội thánh tại Damas với những
phương sách mà mọi hội đường Dothái có quyền xử dụng trên những người thuộc
nhóm của họ, cũng như chính Phaolô sau này sẽ kinh nghiệm nơi chính mình (2Cor
11,24). Nhưng phải thú thật tại sao Phaolô lại có mặt tại Damas thì không thể
biết được, lịch sử có những u uẩn mà không khoa học nào còn có thể vạch lại
trình tự được.
Khi xét
như thế rồi, thì nên tìm hiểu ý của Luca. Trong diễn từ Luca đã cho thấy rằng
từ lâu Israel đã đi vào con đường lạc lối – với việc sát hại Stêfanô, Israel
chứng tỏ không còn muốn hối cải, nhưng là trong sự cứng lòng. Bây giờ việc bắt
bớ và trục xuất biện hộ cho việc đem Tin lành cho dân ngoại, và điều đó là do
chính Thiên Chúa, điều mà Luca sẽ cho thấy trong truyện Cornelius trở lại
(d.10). Luca không có lẽ đón trước điều đó, nên mãi đến 11:18tt mới nói đến
hiệu quả của việc phân tán. Đàng khác Luca coi việc truyền giáo dân ngoại như
thu tóm cả nơi Phaolô. Nhưng kỳ thực thì phải nhận rằng trước công việc truyền
giáo của Phaolô thì đã có một giai đoạn truyền giáo rồi, nhưng “vô danh” : do
những nhân vật không còn tên tuổi : đó là khởi điểm của các Giáo hội Damas,
Antiokia, Êphêsô, Rôma... Luca bị câu thúc bởi ít oi tài liệu, có thể phóng
đại, có thể đại đồng hóa, có thể suy luận do tự những điều biết được, nhưng
không hề tự tiện bịa ra; và đàng khác, ngài viết theo kiểu phổ thông nên cần
phải có những người có tên có tuổi, có tiếng tăm, để diễn ra những công việc
lớn lao : Lịch sử ngài viết là sự nghiệp của những dụng cụ khác thường Thiên
Chúa đã dùng vào công việc của Người. Nhưng Luca không hẳn là phản với hiện
thực, vì thực sự sự nghiệp của Phaolô trổi vượt hơn hết trong công cuộc truyền
giáo đầu tiên.
DIỄN TỪ CỦA STÊFANÔ
(7:2-53)
Có thể tạm chia
2-6 : thời tổ phụ
17-43 : thời Môsê
44-50 : từ Môsê đến Salômôn
51-53 : cật vấn người Dothái có mặt.
Đọc diễn
từ lần đầu khó mà lĩnh hội ra diễn từ muốn nói gì. Đã hẳn diễn từ lược lại cả
thánh sử từ Abraham cho đến Chúa Yêsu, nhưng không được quân bình bao nhiêu :
thời Môsê rất giàu chi tiết, có những chi tiết không có trong Kinh thánh, nhưng
có trong truyền tụng Dothái, còn có những thời rất dài lại chỉ được nói đến vỏn
vẹn một tiếng, hay bỏ qua.
Việc bình
luận muốn biết do lai của diễn từ : chính Stêfanô đã nói ra hay là Luca đã
soạn.
Vì thực sự
diễn từ không trả lời gì rõ ràng cho những lời cáo tội trên kia. Và nếu thực sự
Stêfanô có diễn từ nào trước pháp đình Dothái, thì làm sao người ta giữ lại
được lời lẽ của ngài. Cứ chiếu theo truyện tử đạo thì 7:55 phải nối liền với
6:15, và người ta có một trình thuật liên tiếp, tự có điều giống với truyện
Thương khó; cách riêng lời Stêfanô nói về Con Người, cũng như trong vụ kiện
Chúa Yêsu. Vả lại như đã học trên kia, phiên xử trước pháp đình Dothái không
được bảo đảm bao nhiêu khi phân tích trình thuật về cách xử án Stêfanô, có lý
mà nhận là một việc bạo hành – và nếu thế thì không còn chỗ cho một diễn từ.
Nhưng nếu
không phải là diễn từ của Stêfanô thì diễn từ do chính Luca soạn ra, hay là do
một nguồn văn nào?
Phân tích
chung chung thì thấy được là 2-46 (trừ ra vài câu) lược tóm lại lịch sử của
Israel với Thiên Chúa. Cv 105 cho thấy là những suy niệm về lịch sử như thế
không phải là hiếm (một nố khác nữa là Công vụ 13:15tt) :
- thứ nhất
truyện Abraham (2-7). Khúc này khó lòng mà lĩnh hội được liên lạc với cảnh
huống tử đạo Stêfanô. Có tác giả đã nghĩ rằng khúc này muốn làm chứng rằng Đền
thờ là phụ tùng, vì mặc khải của Thiên Chúa đã khởi sự rất lâu trước, mà lại
xảy ra ngoài đất thánh. Phải cố gắng lắm mới nhận ra một ý tưởng như thế.
- truyện
ông Yuse (8-16) : có tính cách đả kích hay không? Có tác giả cho là có một lời
trách thầm : Israel chống đối những người Thiên Chúa cho xuất hiện để cứu họ.
Nếu tư tưởng đó có thì cũng không trổi mất. Có thể hiểu như chỉ để diễn lại
thánh sử – không khác gì Cv105:17.
- truyện
Môsê (17-43) : khúc này khác vì chắc có tính cách đả kích trong các câu 25 35
37 39-43. Nếu ta thử đọc trình thuật nhưng tạm để ngoài các câu này đi thì thấy
rằng các câu có tính cách bình chú giữa một trình thuật thản nhiên không có
tính cách đả kích gì cả.
- 44-50 có
tính cách khác thường. Sau khi đã nói đến việc đem Nhà tạm vào Đất Chúa hứa và
sự Đavít ao ước được hân hạnh xây Đền thờ, thì diễn từ trình bày việc xây Đền
thờ, nhưng một cách lạnh nhạt. Ngay sau đó lại thêm rằng : Thiên Chúa không ở
trong đền thờ do tay người ta làm. Đây cũng có hai ý tưởng : một đàng Đền thờ
tiếp tục qui chế Nhà tạm cùng những giới điều của Thiên Chúa, nghĩa là cũng do
ý Thiên Chúa. Nhưng đàng khác, diễn từ có thêm một lời Kinh thánh khác tuy
không tuyên bố rõ ràng Đền thờ hết giá trị, thì cũng cho thấy là Thiên Chúa
không đặt ở qui chế đó sự thờ phượng cốt thiết Người muốn, và như thế Người có
thể không cần đến nữa.
Xét về
văn, thì diễn từ có mùi văn Sem (nhưng điều này cũng có thể hiểu như kiểu viết
một người Hilạp thấm nhuần Kinh thánh của bản LXX) – nhưng cũng có những kiểu
nói cổ điển Hilạp – đàng khác lại sõi cả truyền thống chú giải Dothái theo kiểu
Midrash. Bởi đó kết luận được rằng diễn từ này cốt yếu là một chương suy niệm
thánh sử (theo kiểu Cv 105) dùng trong việc giảng dạy của những người gốc
Dothái nhưng nói tiếng Hilạp (có thể là Dothái chính cống, cũng như có thể là
Dothái Kitô giáo), trong đó Luca đã thêm những lời chú giải để ăn khớp phần vào
với hoàn cảnh.
Tại sao
Luca lại làm công việc một cách nửa chừng như thế? Sao không vạch rõ ra ý tưởng
hơn nữa? Những dụ dựa của các nhà chú giải chứng tỏ ý tưởng cốt yếu không nảy
ra rõ bao nhiêu, ấy là vì theo tư cách sử gia, Luca không coi việc tử đạo đầu
tiên này như một biến cố trơ trọi một mình, nhưng là như thành phần của một
trình tự lịch sử đã khởi sự từ lâu mà bây giờ (thời Luca) vẫn còn tiếp tục.
Stêfanô thực sự đã lên tiếng khi bị bắt hay không, điều đó không quan hệ, nhưng
điều quan hệ là hiểu thời cuộc, tình cảnh Hội thánh theo nhỡn giới Thiên Chúa,
nhỡn giới luôn luôn diễn trong lịch sử về liên lạc giữa Thiên Chúa và dân
Người. Stêfanô, đầy ơn Thánh Thần và khôn ngoan, ngài thực thuộc chuỗi các tiên
tri, cơ quan ngôn luận của Thiên Chúa, ngài lại là khởi sáng công cuộc thoát li
Hội thánh khỏi tù túng Lề luật, nên ngài có tư cách để diễn tả ra ý nghĩa siêu
lịch sử của chỗ ngoặt lịch sử của dân Chúa. Lý do đã khiến người Dothái giết
Stêfanô, ấy chính là cái tâm não thâm căn cố đế trong dân Israel, cái tầm não
đã giết các tiên tri.
Một điều
nên để ý : hai hình ảnh về dân Dothái. Một đàng là từ trước đến bây giờ : dân
Dothái nói chung có thiện cảm với cộng đoàn. Luca dám nói có người bênh chữa
cho tín hữu. Chỉ có nhóm Sađóc là chống đối. Nhưng trong diễn từ này, hình ảnh
có vẻ đen tối lắm. Điều đó cũng giống chung chung các qui chế Luca diễn tả
trong diễn từ. Dân đó mang lời hứa của Thiên Chúa. Nhưng kinh nghiệm của Hội
thánh, cũng như của chính tác giả, lại cho thấy Dothái tìm đủ cách ngăn cản
công cuộc truyền giáo. Chính họ săn đuổi Phaolô từ thành này sang thành khác.
Và vào thời Luca viết Công vụ, thì người Dothái là cừu địch mạnh thế, bất khuất
đối với Hội thánh. Ảo vọng toàn dân Dothái trở lại, càng ngày càng xa vời.
Nhưng thực sự Luca không hòa giải sao cho hai hình ảnh kế nhau ít đột ngột hơn
: Israel với nhiệm vụ trong lịch sử cứu rỗi, dân của các Tổ phụ của Môsê, của
các tiên tri – và Israel luôn luôn có khuynh hướng thờ quấy, giết các tiên tri.
Cf. Nên
đọc : CHARLIER (Célestin) : Le manifeste d’Etienne Bible et Vie Chrétienne, 3
(1953) 83-8 .
No comments:
Post a Comment