Chương 4
Đức Kitô của ông
Phaolô
là Con Thiên-Chúa,
Đấng Cứu-độ loài người
nơi vũ-trụ
(bài 28)
Đức
Giêsu,
Ađam cuối
cùng
Ông
Phaolô có cả một huyền-nhiệm gây ấn-tượng cũng rất nhiều, về Đức Kitô đã chết
và trỗi dậy. Đây là tấn bi-kịch hoành-tráng bí-ẩn về ơn cứu-độ, do ông dàn-dựng,
khởi-đầu bằng việc tạo-thành trời/đất và kết-thúc bằng việc vinh-danh Giêsu Đức
Chúa, rất cánh-chung.
Ông
Phaolô tạo hai nhân-vật lỗi-lạc từng đưa đường chỉ lối rất nhiều người. Hai
nhân-vật ấy, là: Ađam-đầu-đời của nhân-loại và Ađam-Cuối-Cùng là Đức Giêsu, kèm
theo đó lại có một số tư-tưởng về Đạo được nhân-cách-hoá, như: lỗi/tội, sự chết
và Lề-luật, vv… vẫn thủ-giữ vai-trò yểm-trợ.
Cốt-truyện
và bố-cục cuối cùng, được triển-khai cách rộng-rãi ở nhiều thư, như: thư Rôma
và thư thứ nhất Côrintô. Theo các thư này, thì: bi-kịch được dàn-dựng tạo ra một
đạo-lý về tội nguyên-tổ và việc chỉnh-sửa, hỏi rằng: làm sao, lỗi/tội con người
lại được chỉnh và sửa theo công-bằng/chính-trực, được? Kể từ đó, đạo-lý của Giáo-hội
Công-giáo và Thệ-Phản đã biến-đổi khi có sự-kiện Augustinô và hiện-tượng Luther,
rất đặc-thù.
Với
Phaolô, tất cả khởi-đầu bằng biến-cố ‘con-người-đầu’ xuất-hiện ở Địa-Đàng. Bằng
hiện-tượng bất phục Thiên-Chúa, Ađam-đầu-đời đem lỗi/tội đến với loài người, nên
đã dẫn về hệ-quả là sự chết, một tưởng-thưởng cho ông và hậu-duệ, như ông Phaolô
từng nhắc chuyện này ở thư Rôma đoạn 5 câu 12-14, sau đây:
“Vì thế, cũng như chỉ vì một người, mà sự tội đã đột-nhập
trần-gian; và vì tội, thì sự chết nữa; và như vậy, sự chết đã lan qua hết mọi
người, một khi mọi người đều đã phạm tội… Vì chưng (từ đầu) cho đến Lề Luật, tội
đã có trong thế-gian! Nhưng, Luật không có, kể tội làm sao? Ấy thế, mà sự chết
đã ngự-trị từ Ađam cho đến Môsê, trên những kẻ không phạm tội bằng cách vi-phạm
giống như Ađam, phản-ảnh của Đấng sẽ đến!”
Bằng
việc đóng-đinh-thập-giá và Phục-sinh-trỗi-dậy của Đức Giêsu-là-Ađam-Cuối, sự chết
cũng từ đó đã vào với thế-gian, do người-đầu-đời bị đánh-bại và sự sống vĩnh-cửu
lại chỉ dành cho những ai biết kết-hợp huyền-nhiệm với Đức Kitô. Hai ý-tưởng này,
do ông Phaolô kiến-tạo, cốt để diễn-tả việc thực-thi Luật Môsê như trò xảo-thuật,
nên ông coi các ý-tưởng ấy như việc chúc-phúc. Còn, ý-tưởng sau lại là nguyền-rủa.
Ông Phaolô sử-dụng bi-kịch huyền-nhiệm, là để nói lên thân-phận con người nhờ hai
nhân-vật chính đối-đầu với vũ-trụ, mỗi bên mặc lấy cho mình ý-tưởng về việc này,
là để biểu-tỏ việc coi nhân-loại như một tổng-thể, trong đó Ađam-đầu-đời và Đức
Kitô-Ađam-Cuối, là như thế.
Muốn
hiểu thấu-đáo tầm nhìn khác-lạ của ông Phaolô, có lẽ ta cũng nên quay về truyện
kể Ađam-Evà được coi là duyên-cớ dẫn về tội nguyên-tổ. Chương 3 sách Sáng Thế,
được giới khoa-bảng và kinh-điển thời xưa/cũ coi như một diễn-trình kèm theo
câu hỏi: làm sao sự chết lại bước vào địa-hạt nhân-sinh/phàm-trần, được?
Thần-thoại
Lưỡng-Hà-Địa, coi cái chết của con người như hành-xử đồng-bóng rất thất thường
của thần-linh, tức: các thần vẫn coi cái chết nằm trong khuôn khổ đạo-đức, cũng
rất mực. Ađam-Evà Chúa tạo-dựng vào thời vàng son, nên thoát khỏi chuyện chết chóc/chôn
vùi ở mộ-phần. Tội của Ađam-đầu-đời đây, là: tội bất phục, tức: lỗi/tội được dàn/dựng
theo nguyên-tắc khi ta kể về ác-thần/sự dữ đội lốt rắn độc đã đưa đường chỉ lối
cách sai-chệch, qua nữ-phụ. Và, qua mặt cả luật-pháp nên đã kéo theo án chết đặt
cho cặp nam/nữ đầu đời, và cho hậu-duệ sinh sôi nảy-nở mãi.
Truyền-thống
Do-thái-giáo, lại chấp-nhận sự chết một cách khắc-kỷ và lạ kỳ coi đó như thành-phần
thân-phận con người. Trong khi các linh-hồn ở trong Đạo lại cứ mơ về cuộc sống
đời sau, nhờ tiếp-cận với Thiên-Chúa một cách rộng mở vượt cả mộ-phần. Đến thế-kỷ
thứ hai trước Công-nguyên, sự việc này được Do-thái-giáo cảm-nghiệm từ thời xảy
đến sự-kiện tử-vì-đạo do Antiôchus Epiphanes ép/buộc kẻ tin phải Hy-Lạp-hoá hết
mọi sự đến độ niềm tin vào sự sống vĩnh-cửu trở thành công-thức bài bản, có hệ-thống
đã xuất-hiện với Do-thái-giáo.
Ta
gặp điều này qua hình-ảnh xác/phàm loài người đã trỗi-dậy như chương 7 và chương
10 sách Macabê 2 có đề-cập. Từ độ rất sớm, bậc thày dạy thời hậu-Kinh-thánh đôi
lúc cũng đã phẩm-bình về gốc-nguồn của sự chết. Và, các vị theo chủ-nghĩa
Sô-vanh nam-tính lại cũng thích-nghi với tư-tưởng này, khiến nhiều lúc họ phải tìm
cách miễn lỗi cho Ađam-đầu-đời, rất con người.
Sách
Huấn Ca đoạn 25 câu 24, hoặc sách Khôn ngoan của Jesus Ben Sira đầu thế kỷ thứ
hai đã tuyên-bố Evà thuộc nhóm tội-phạm, khi bảo rằng:
“Tội
khởi tự đàn bà, vì nó mà chúng ta hết thảy đều phải chết”
Sách
Khôn ngoan Hy-Lạp, xuất-hiện vào cùng thế-kỷ, lại gán cho ác-thần/sự dữ, vốn tượng-trưng
bằng con rắn trong Sáng Thế Ký, với những lời như sau:
“Quả thế, Thiên Chúa đã sáng tạo con người cho họ được
trường tồn bất diệt. Họ được Người dựng nên làm hình ảnh của bản tính Người.
Nhưng chính vì quỷ dữ ganh tị mà cái chết đã xâm nhập thế gian. Những ai về phe
nó đều phải nếm mùi cái chết.”
Tuy
thế, người đọc lại cũng không tìm đâu ra ý-tưởng về tội nguyên-tổ. Bởi, theo
các học-giả Do-thái-giáo thời xưa/cổ, thì: tội chỉ là thành-phần của những gì
do con người chế-tạo, mà thôi. Sách Ezra quyển 4 xuất-hiện vào cuối thế-kỷ thứ
nhất sau Công-nguyên, lại gán/ghép các sai lầm cùng lỗ/tội này cho Ađam-đầu-đời
vì ông tâm-can độc-ác (cor malignum) nên
mới đi vào con đường tội/lỗi. Riêng văn-chương tư-tế, lại cũng nói về xu-hướng
ngả về sự dữ mà tiếng Do-thái gọi là “yetzer
ra’) nhưng đôi lúc cũng có xu-hướng tốt (tức: Yetzer tov). Đây là xu-hướng quay về động-thái bất-tuân chứ không phải
tội/lỗi đích-thật mà hậu-duệ Ađam-đầu-đời đành gánh chịu.
Cũng
hệt thế, trong các qui-định về hai Thần-khí ở Nội-qui cộng-đoàn Qumran, là cộng-đoàn
đã lùi ngày/tháng ông Phaolô chừng trăm rưởi năm ngược về trước, thì: mỗi người
đều được “thần-khí sự-thật và thần-khí bất-công” quản cai (X.1QS 3: 18-19). Tuy
nhiên, một lần nữa, đây thật ra là lực đẩy hơn là lỗi/tội con người phải gánh
chịu. Và, trong ba nguồn sách nói ở trên, cả đến xu-hướng nghiêng về sự dữ cũng
do Chúa tác-tạo. Thế nên, không có dữ-liệu đồng-bộ nào từ Do-thái-giáo lại giải-thích
được một cách chính-xác tầm nhìn của ông Phaolô.
Tầm
nhìn lớn-lao do ông tạo-tác, đã triển-khai sự tương-phản giữa Ađam-đầu-đời như bậc
tiên-tổ và Đức Giêsu Kitô, Đấng cứu-độ nhân-loại. Cứ gia/giảm công-thức giản-đơn
nhất, có thể nói: Ađam-đầu-đời chịu trách-nhiệm về tất cả sự dữ tạo ảnh-hưởng
lên con người; và Ađam-Cuối lại khiến mọi sự nên tốt lành. Dùng ngôn-từ ông
Phaolô viết ở thứ thứ nhất Côrintô đoạn 15 câu 21-22, ta có thể bảo:
“Vì chưng, sự chết do bởi một người, thì biệc kẻ chết sống
lại cũng do bởi một người. Quả vậy, cũng như nơi Ađam mọi người đều phải chết,
thì trong Đức Kitô, mọi người cũng sẽ được tác-sinh.”
Và,
trong thư Rôma đoạn 5 câu 12, tác-giả còn ghi rõ điều này hơn, khi ông bảo:
“Vì thế, cũng chỉ vì một người, mà sự tội đã đột-nhập trần-gian;
và vì tội, thì sự chết nữa; và như vậy, sự chết đã lan qua hết mọi người, một
khi mọi người đều đã phạm tội…”
Nói
cách khác, chính lỗi/tội của Ađam-đầu-đời lại đã kích-động sự chết lên ông ta
và hậu-duệ. Sự chết, là một trừng-phạt của lỗi/tội. Nói khác đi, nếu tất cả mọi
người đều đáng chết, thì đó là vì tất cả mọi người đều đã phạm tội.
Nhưng,
ông Phaolô lại lý-sự theo cách khác hẳn. Ông mải-mê giải-nghiệm và hiểu tội/lỗi
theo cách riêng của ông. Với ông, tội là vi-phạm giới-lệnh. Sẽ không có tội và
lỗi gì hết, nếu không có luật. Quả thật, Ađam-người-đầu đã vi-phạm luật do bởi
ông không tuân-phục lệnh-truyền do Chúa ban ra, là: không ai được ăn hoa/trái
cây “biết lành biết dữ” ấy.
Thế
nhưng, kịp đến khi quà-tặng luật-pháp rất Torah được ban-bố trên núi Si-nai hơn
hai ngàn năm sau, mà theo Truyền-thống trong Đạo, thì phần này được thêm vào sách
Hậu-Sáng-Thế, thì: con cháu của ông không phải đối đầu với lề-luật bao giờ nữa,
nên không thể đổ lỗi cho ông vì đã phạm luật. Dù sao thì, tất cả cũng đã chết
trước khi Luật Môsê được ban-hành, bởi ngay đến kẻ tốt-lành/hạnh-đạo như Abram
và các tổ-phụ khác cũng đều thế. Đó là điều, được ông Phaolô nói ở thư Rôma đoạn
5 câu 13-14, sau đây:
“Vì chưng, từ đầu cho đến Lề-Luật, tội đã có trong thế-gian!
Nhưng luật không có, kể tội làm sao? Ấy thế mà sự chết đã ngự-trị từ Ađam cho đến
Môsê, trên những kẻ phạm tội bằng cách vi-phạm giống như Ađam, phản-ảnh của Đấng
sẽ đến!”
Vì
thế nên, tầm nhìn mang phong-cách rất Phaolô, lại khác hẳn mọi hiểu biết rất
chung của người Do-thái-giáo về hệ-quả có từ truyền-thuyết Vườn Địa Đàng, thì lỗi/tội
của Ađam-đầu-đời thật sự đã tác-động lên hậu-duệ của ông. Để chỉnh-đốn lại
sai-sót nền-tảng này, cần thêm nhiều hơn nữa chứ không chỉ mỗi khoản luật này, dù
có là Lề-Luật thánh-thiêng do Trên đặt ra đi nữa, cũng đều thế. Vậy nên, Lề Luật
cần đổi-thay cấu-trúc nơi con người. Thay-đổi này, được chính Đức Kitô, Đấng
mang trong mình cung-cách đổi-thay được ông Phaolô đề-cập rất rõ, ở thư Rôma đoạn
8 câu 3, như sau:
“Điều
vô-phương đối với Lề-luật bởi đã ra bất-lực vì xác thịt…”
Như
thế có nghĩa, là: thân-xác con người bị suy-nhược do lỗi của Ađam, nay mở ra một
tạo-dựng mới như ông Phaolô đã thêm vào thư thứ hai Côrintô đoạn 5 câu 17 và
thư Galát đoạn 6 câu 15, những câu sau:
“Cho nên, ai ở trong Đức Kitô , kẻ ấy là tạo-thành mới:
cũ đã qua đi, và này mới đã thành sự.”
Hoặc:
“Vì chưng, cắt bì hay không cũng chẳng là gì cả, có chăng
là vì đã nên tạo-thành mới, mà thôi.”
Vấn-đề
đặt ra, là: làm sao ông Phaolô lại khiến phản-đề sắc-sảo của hai Ađam thêm rắc
rối bằng việc đưa Lề-luật vào đó? Câu trả lời, có thể là: xem ra ông muốn tìm
cách bắn chết nhiều con chim chỉ với một hòn đá nhỏ, mà thôi. Ở giai-đoạn đầu, ông thiết-lập một nền thần-học
bằng cách tuyên-bô kết-thúc qui-định đạo-giáo cổ hủ về lỗi/tội và về sự chết; rồi
thay vào đó bằng sự tử-tế/đúng-đắn, bằng phục-sinh/trỗi dậy và sự sống. Sau đó,
ông lại nhấn mạnh sự khác-biệt giữa Lề-luật vốn dĩ đòi nhiều chứ không sản-xuất
cách tự-động ra “công việc” và “niềm tin” có hoa/trái của sự “tốt lành/hạnh-đạo”
trước hoặc sau sự chết và phục-sinh/trỗi dậy của Ađam-Cuối.
Bằng
vào tuyên-bố: Lề-luật không xứng-hợp để có thể tạo được sự “tốt lành/hạnh-đạo”
nếu không có niềm tin, ông Phaolô đã thanh-minh cho lập-trường chính-trị của
ông theo thuyết chống lại Đạo Chúa rất Do-thái-giáo của Phêrô và Giacôbê bằng việc
đề-cao tự-do cho Giáo-hội phục-vụ dân ngoại của ông. Giáo-hội này, được giải-thoát
khỏi giới-lệnh nào của Môsê không mang tính đạo-đức. Và, khỏi mọi ràng buộc luật
lệ về tục cắt bì, vốn dĩ theo ông, là đặc-trưng của Lề-luật, nói ở đây.
Vậy,
thái-độ của ông Phaolô đối với Lề-Luật là gì?
Thật
khó nói, bởi nó vẫn mơ-hồ xuyên-suốt, chí ít là khi ông bị xé nát giữa hai
thái-độ cực-đoan, một: thừa-tự từ Do-thái-giáo của tiên-tổ, còn: thái-độ kia đã
nổi lên do động-thái “phò-Kitô” rất cực-kỳ của ông, tựa hồ động-thái phản-chống
luật-pháp, chống cả những gì mang tính Do-thái-giáo (hoặc Do-thái-giáo cũng rất
Đạo) theo kiểu bút-chiến. Đặc-trưng tiềm-ẩn chống Do-thái-giáo của ông đã
thôi-thúc ông một cách công-khai tuyên-bố Lề-Luật là “linh-thiêng”, tốt-lành”,“lành-thánh”,
như thư Rôma đoạn 7 câu 12 , 14, 16 từng khẳng-định:
“Cho nên, luật vẫn là thánh, và lệnh-truyền vẫn là thánh,
ngay chính, tốt lành. Vậy ra điều tốt làng đã nên cái chết cho tôi?...
“Vì chưng, ta biết rằng: Lề-Luật hẳn là thần-thiêng, còn
tôi thuộc về xác thịt, bị bán làm tôi sự tội.”
“Song, nếu tôi làm điều tôi không muốn, tức là tôi đồng ý
với Lề-Luật là Lề-Luật hẳn là lương-hảo.”
Tuy
thế, trong tranh-luận để biện-minh điều mình nói, ông Phaolô có đề-cập đến “sự
nguyền-rủa của Lề Luật”, về việc “giải-thoát khỏi bị chết được khắc chữ trong
đá”, về các bức thư từng “giết chết” đã dấy lên “nỗi đam mê vi-phạm mọi lỗi/tội”
và sự việc quay về với “Luật của lỗi/tội và sự chết” bằng những lời lẽ viết
trong thư Galát đoạn 3 câu 13 cũng như thư thứ hai Côrintô đoạn 3 câu 6-7, hoặc
thư Rôma đoạn 7 câu 5 và đoạn 8 câu 2, như sau:
Thư Galát: “Đức Kitô đã chuộc ta khỏi án chúc dữ của Lề-Luật,
một khi Ngài đã nên đồ chúc-dữ vì ta, bởi đã viết: Là đồ chúc dữ, phàm
ai bị treo cây gỗ”..
Thư thứ 2 Côrintô: “Đấng đã ban cho tôi sức cáng-đáng làm
kẻ phục-vụ Giao-ước mới, không phải văn-tự, mà là Thần-khí, vì chưng văn-tự thì
giết chóc, Thần-khí mới tác-sinh. Mà, nếu việc phục-vụ án chết, khắc từng chữ
trên những tấm đá, đã rạng vẻ vinh-quang, khiến cho con cái Israel không thể
nhìn mặt Môsê được, bởi vinh-quang –cái vinh-quang chóng tàn – chói-lọi nơi mặt
ông..”
Thư Rôma: “Vì xưa, khi ta còn trong xác thịt, thì các dục-tình
tội lỗi nhờ thế Lề Luật mà hoạt-động nơi chi-thể ta, để sinh trái trăng cho sự
chết…”
“Vì luật Thần-khí ban sự sống trong Đức Kitô Giêsu đã cho
ngươi được tự-do thoát luật của sự tội và sự chết.”
Ngoại
trừ việc bất ngờ ám chỉ Luật Môsê là thứ “mô-phạm” như tay nô-lệ La-Hy đi theo con
trẻ đi hoặc về từ trường học, vốn là người hướng-dẫn “cho đến khi Đức Kitô đến
lại”, như lời thư Galát đoạn 3 câu 24, vẫn từng nói:
“Cho nên, Lề-Luật đã thành quản-giáo dẫn tới Đức Kitô,
ngõ hầu ta được giải-án tuyên-công do tự đức tin.”
Và,
luật Torah thường được trình-bày như việc thực-hiện vai-trò phải là tiêu-cực
trong bức tranh lớn do ông Phaolô phác-hoạ về lịch-sử cứu-độ.
Khởi-đầu,
bằng cách bảo những gì sai trái nơi con người, những gì con người không được
phép làm, Lề-Luật thông-báo cho họ về sự tội. Bằng việc chỉ-thị cho con người
biết mình không được tham muốn, nó
gieo vãi hạt giống của tham muốn trong tâm can họ và từ đó, theo cách không chủ-tâm,
lại đã dẫn dắt họ vào với sự tội, như lời thư Rôma đoạ 7 câu 7-11 từng nói rõ:
“Vậy
ta sẽ nói sao? Luật là tội ư?
Đừng nói gở! Song, chỉ ngang qua luật, tôi mới biết tội.
Vì tôi đã không biết đến tham muốn, nếu luật đã chẳng nói: Ngươi chớ tham muốn! Chí ít là vì lệnh-truyền, tội đã tạo nên được
trong tôi mọi sự tham muốn. Vì tội đã chết cứng rồi, nếu không có luật. Một thời,
tôi đã được sống, mà không có luật; nhưng xảy đến lệnh-truyền, tội đã hồi-sinh,
còn tôi, tôi đã chết. Thành thử, lệnh-truyền đành đến sự sống, lại là đành đến
sự chết cho tôi, vì tội đã duồng dịp có lệnh-truyền mà quyến-rũ tôi, và giết chết tôi qua lệnh-truyền.”
Mối
lo của ông Phaolô khi đó là: trong khi Lề Luật nói rất rõ về những gì người
Do-thái-giáo phải né tránh hoặc thực-hiện, thì nó lại không trao quyền cho ông
để giữ mình khỏi làm điều sai trái hoặc hành-động cho chính-đáng. Ông đã phải
giáp mặt với các đối-thủ Do-thái-giáo hoặc người Do-thái-giáo nay theo Đạo Chúa
qua một số các câu hỏi như lời thư Rôma đoạn 2 câu 21-23 từng viết rõ:
“Vậy ra ngươi giáo-hoá kẻ khác mà không giáo-hoá được
chính mình? Ngươi giảng đừng trộm cắp, chính người lại trộm cắp! Ngươi nói đừng ngoại tình, chính
người là ngoại tình!Ngươi gớm-ghiếc ngẫu-tượng, nhưng ngươi đánh cướp đền miếu!
Ngươi vinh-vang nơi Lề-Luật, song bởi người vi-phạm Lề-Luật, ngươi làm nhục cho
Thiên-Chúa.”
Đối
với ông, đó là những câu hỏi đầy hoa-mỹ qua đó câu trả lời sẽ lại là: đúng!
Đúng là như thế.
Thành
thử, trái nghịch với Đức Giêsu đích-thực là Đấng tìm thấy nơi Luật Torah của
Thiên-Chúa nguồn-cội tối-cao của mội linh-hứng đạo-đức linh-thiêng, xét-đoán của
ông Phaolô về Lề-Luật hầu hết rất then-chốt. Thêm vào đó, ngay đến khiá-cạnh
tích-cực của Lề-Luật, vốn tạo-hứng cho các người Do-thái-giáo tìm cách sống một
cuộc sống tốt-lành/hạnh-đạo, đều được diễn-tả ra như thiếu lực-đẩy để biến-đổi
các lệnh-truyền lạnh-lùng thành hành-xử lành-thánh. Kiến-thức tối-thiểu về lệnh-truyền
yêu thương người lân-cận không nhất-thiết dẫn đến hành-xử từ-bi/bác-ái nào hết.
Đối với ông Phaolô, sự tốt-lành/hạnh-đạo và phải lẽ, trước nhất không xuất tự
việc mình làm gì mà từ niêm tin, không phải từ “công việc” mà từ sự tin tưởng.
Hoặc
khi ông tuyên-bố với tất cả niềm tự-hào của chính mình như đã viết trong thư
Galát đoạn 2 câu 15-16, vẫn bảo rằng:
“Chúng ta bẩm sinh là Do-thái, chứ không phải hạng tội lỗi
do tự dân ngoại, song vì biết rằng người ta có được giải án tuyên công bởi việc
làm của Lề Luật, là chỉ vì tin vào Đức Kitô Giêsu, nên chúng ta tin vào Đức
Kitô Giêsu, để được giải án tuyên công do tự lòng tin vào Đức Kitô, chứ không
phải do tự việc làm của Lề Luật: vì chưng do tự việc làm của Lề Luật, không xác phàm nào sẽ
được giải án tuyên công.”
Ông
Phaolô tìm thấy nơi việc diễn-giải truyện kể về Abraham lời chứng cuối cho thấy
là: niềm tin-tưởng (Kinh-thánh dùng cụm từ emunah
để diễn-tả việc tín-nhiệm vào lòng từ-bi/nhân-hậu của Thiên-Chúa, chứ không
từ “việc làm” đã khiến con người được Thiên-Chúa chấp-nhận, như lời thư Rôma đoạn
4 câu 1-3, từng xác-chứng:
“Vậy ta sẽ nói sao: Abraham, tổ-phụ của ta về phần xác đã
gặp được gì? Vì giả như Abraham đã tự việc làm mà được giải án tuyên công, thì
ông có lý mà vinh-vang! Song, không phải đối với Thiên-Chúa! Sách thánh nói gì?
Abraham
đã tin vào Thiên-Chúa và sự ấy đã được kể cho ông như sự công-chính.”
Chính
do bởi sự tin cậy hoàn-toàn của Tổ-phụ vào lời hứa đáng ngờ của người con vào
tuổi già của chính mình và người vợ mình mà ông biết được sự tốt-lành/hạnh-đạo,
và không do việc tuân-thủ một số lệnh-truyền mà ra. Dĩ nhiên, ở đây không có vấn-đề
về hiệu-lệnh của Luật Môsê do bởi Abraham đã sống đến 500 năm trước Môsê, nữa.
Trên
thực tế, những gì ông Phaolô quyết bãi bỏ/không xét tới, là tinh-hoa của “việc
làm” nơi Lề-Luật, tục cắt-bì, lập-trường bị ghét cay/ghét đắng trong cuộc bút
chiến mà ông từng chống hành-động Do-thái-hoá đạo-giáo. Chẳng phải sau này ông mới
khắt khe chỉ-trích tục lệ cắt da qui-đầu như thế đâu, nhưng là việc đau lòng
khen thưởng một người đã vào tuổi chin mươi vẫn còn tin-tưởng một cách vô điều-kiện
vào lời của Chúa, như lời lẽ nhắc lại ở sách Sáng Thế đoạn 17 câu 24, sau đây:
“Abraham
thọ chín mươi tuổi khi ông chịu cắt bì xác thịt da qui đầu của ông.”
Ông
Phaolô không thể thông-cảm nhiều hơn thế, khi ông nói rõ sự việc ở thư Rôma đoạn
4 câu 9-12, sau đây:
“Vậy, lời chúc phúc ấy tuyên-bố trên giới cắt bì, hay cả
trên giới không cắt bì? Quả như chúng tôi vừa nói: Tin đã được kể cho
Abraham như sự công-chính. Vậy đã được kể
thế nào? Đã cắt bì hay không cắt bì? Không
phải là đã cắt bì, nhưng là không cắt bì ! Và ông đã lĩnh lấy dấu cắt bì niêm-ấn cho sự công-chính của lòng tin (ông
đã có) trong trạng-thái không cắt bì, để ông nên cha mọi kẻ tin mà không có cắt
bì, ngõ hầu lòng tin ấy được kể là sự công-chính cho họ; và là cha cho giới cắt
bì, nhưng không phải cho những kẻ chỉ nại vào cắt bì mà thôi, nhưng là cho những
kẻ dõi theo vết bước đức tin, Abraham tổ-phụ chúng ta đã có trong trạng-thái
không cắt bì.”
Ông
Phaolô lý-luận: từ Môsê cho đến Ađam-Cuối, đã có hầu hết chế-độ lâm-thời của Lề-Luật.
Kịp đến lúc Đức Kitô chuộc lại sự chết bằng sự sống lại, Lề Luật này đã từng diễn-tiến
đúng mục-đích. Theo như thế, thì ngôn-từ rất Phaolô như thư Rôma đoạn 10 câu từng
minh-xác như sau:
“Vì
đích cùng của Lề-Luật là Đức Kitô, nguồn công-chính cho mọi kẻ tin.”
Để
tóm lược ảnh-hình rất phức-tạp, ông lại tìm cách quanh co bằng những lý-luận rất
vớ vẩn, như thư Rôma đoạn 5 câu 18-21 có những ý-tứ sau đây:
“Ấy vậy, như sự sa-ngã của một người đã thành án phạt cho
hết thảy mọi người, cũng vậy, công-đức của một người đã thành giải án tuyên
công đem lại sự sống cho mọi người hết thảy. Vì như do sự bất tuân của một người,
nhiều người đã bị liệt hàng tội nhân, cũng vậy, vì sự vang-phục của một người,
nhiều người sẽ được liệt hàng công-chính.
Luật đã xen vào để sa ngã gia-tăng; song, ở đâu tội đã
gia-tăng, thì ơn đã siêu-bội, ngõ hầu cũng như tội đã ngự-trị bằng sự chết, thì
ơn cũng ngự-trị nhờ sự công-chính cho đến sự sống đời đời, nhờ Đức Giêsu Kitô,
Chúa chúng ta.”
(còn tiếp)
Gs Geza Vermes biên-soạn,
Mai Tá lược dịch.
No comments:
Post a Comment