Chương III
Thần-học niềm tin như quà tặng:
mô-hình vô-thức
(bài 18)
Phần 1
Quà tặng niềm tin (tiếp theo)
Đôi điều cần tư duy
Ở
đây, lại có thêm vấn đề về nguyên-tắc, đó là: ta càng gần gũi sống với thực-tại
lại càng hiểu/biết nhiều hơn. Thế nên, quà tặng cao quý về sự hiện-hữu không hạn-chế,
chẳng bao hàm lại cũng không thúc ép, bởi tự thân, nó chính là bản-chất của quà
tặng được thấy Chúa.
Do
bởi quà này đã có mặt nơi nguyên tắc vẫn có ở niềm tin, rõ ràng đó là quà tặng
nguyên tắc về thị-kiến thánh-thiêng, khi các giới-hạn hiểu biết theo cung cách tùy
thuộc vào cảm xúc đã bị cái chết cất bỏ. Giới-hạn này đang trờ đến, nhưng không
đến từ món quà hoặc từ người tặng, mà từ cung cách ta biết được thứ gì đó qua cái
chết. Tính tùy-thuộc, là ngôn-từ có được sắc-thái của khuynh hướng này, trừ phi
ngôn-từ đó đã được gỡ bỏ, nếu không thế, ta cũng gặp phải thất bại đến độ không
thấy được nội-dung bên trong.
Tôi
nghĩ, quà tặng Chúa ban là sự việc Ngài đến với ta và gần cận ta đến độ ta có
thể thấy Ngài cách trực tiếp, rất cấp bách. Nhưng, điều đó lại không thể xảy ra
trong khuôn khổ giới-hạn của sự sống dễ chết chóc. Thế nên, Chúa ban cho ta thứ
sẻ san để thay cho quà tặng chung cuộc. Chúa đến với ta qua ngôn ngữ ta sử dụng.
Chính đó là cung cách ta hiểu/biết một cách tích-cực khiến ta có Chúa trong niềm
tin Ngài phú ban và ta tìm ra được ý nghĩa của thị kiến thánh-thiêng này.
Kết
cục, tôi vẫn nghĩ: thần học được dựng xây trên “niềm tin-ta-nhìn-thấy” và nhờ ý-nghĩa
đích thực, nó đã thành một thứ “khoa học nằm bên dưới thị-kiến thánh thiêng”.
Thành ra, tôi coi nền thần học đích-thực tựa như không có khả năng giảm thiểu
việc nói năng, như triết-lý, tâm-lý-học độc đáo, hoặc bất cứ thứ gì tạo nên
tính tự nhiên này khác. Ở đây, lại đã có nền tảng bí-nhiệm cho sự sống có ý-nghĩa
của ta, và đó chính là sự sống trí tuệ.
Với
tôi, chừng như có tác giả nào đó đã đi ngược laị đường huyết-mạch của sự “tăm tối”
và đòi chút ánh sáng ở niềm tin, khác với động tác “tin”, nó xem ra cũng không
đi xa là bao. Thật ra, có sự khác biệt ở nơi đó, nhưng đây không là việc chính;
việc chính yếu lại là Động lực Lớn hơn; trời cao đang lôi kéo ta vào nơi đây và
niềm tin là sự đáp-trả ban đầu ta thực hiện cho nó là: vào lúc này! Cũng tựa
như các thày dòng phái khắc kỷ thường hay nói mỗi khi có đồng môn của mình đi
vào cõi chết, vẫn quyết rằng:”Chúa gọi
thày về với Ngài...”
Tôi
nghĩ đây chính là tiêu chuẩn tạo khác biệt giữa hai bậc hiển thánh là: thánh Augustinô
và thánh Tôma Akinô. Thánh Augustinô rất tuyệt vời trong cung cách nắm bắt ảnh
hưởng của niềm tin, còn thánh Tôma lại suy-tính theo đường-lối do thánh
Augustinô vạch ra, nên thánh-nhân đã tiến tới và hội nhập vào tư thế của thánh
Augustinô đôi chút động thái trí tuệ kiểu Hy Lạp, đặc biệt là với triết gia
Aristotle. Triết gia Aristotle cũng dựa vào ý-niệm khoa-học do ông đưa ra theo
ý-hướng bảo rằng: nguyên-tắc trước nhất (tức: những gì được nói theo kiểu tự ý
nói) diễn giải và tặng ý nghĩa cho các nhận-thức thứ yếu (tức: xuất tự cung
cách tự ý mình nói ra). Thánh Tôma Akinô thừa hiểu: quà tặng nguyên-tắc về việc
Chúa gần gũi “sống cùng” và “sống với” ta đã diễn đạt và nói lên ý-nghĩa mọi sự
việc này khác hơn ta tin-tưởng và hiểu phần nào trong niềm tin.
Đây, là lập trường của
Gilson trong bài viết nổi tiếng được ông cho đăng trong tập san ADHDMA năm
1925, có tựa đề: “Tại sao thánh Tôma
Akinô lại chỉ trích thánh Augustinô?”
Xác
tín của riêng tôi về tính siêu-nhiên thiết-thực nằm trong niềm tin là đến từ
nguyên-tắc giản đơn nhưng liên-tục do thánh Tôma Akinô đề ra, tức: động-tác trở
thành đặc biệt do đối-tượng chúng nằm giữ. Thế nhưng, điều này lại đã gia tăng
tầm kích mở-rộng của nguyên tắc này. Nay, thì: đối tượng của động tác tin tưởng
rất thánh thiêng là: Thiên Chúa, tự nơi Thâm sâu và Sự Sống của Ngài, như quà tặng
ban cho ta theo sắc thái của việc Kề Cận giả dĩ còn hiểu/biết được. Theo tôi,
thì: điều đó mang tính chất rất “Thiên Chúa” đến mức độ không thể giảm thành bất
cứ thứ gì thua sút, ở thực tại không phai nhạt của Chúa, hoặc nói cho đúng,
cũng từng gia-giảm thành thứ gì khác giúp ta nói về Chúa. Nếu Chúa được trình
bày theo khuôn-khổ của ngôn-từ/tự-vựng có giới-hạn của con người, thì Chúa ắt phải
được chấp-nhận ở mãi trong ta và Ngài cũng sẽ bị hạn-chế do con người của ta có
giới-hạn nữa. Như tôi thường vẫn nghĩ, rằng: Thiên Chúa không lĩnh-nhận bị hạn-chế
đến độ giống như thế, tức: đó là thú-nhận một khác-biệt chung-cuộc giữa Chúa và
thứ gì khác. Quả thật, Thiên-Chúa là quà tặng Ngài ban cho ta, nhưng Ngài là
Chúa như Ngài vẫn thế, chứ không là Đấng thánh có giới-hạn từng ban tặng. Ngôn-ngữ
nói loanh-quanh việc này, chỉ là khuôn-phép đưa ra lời thú-nhận niềm tin khả dĩ
giúp ta hiểu/biết nhờ trí-tuệ của con người.
Ghi chú: Ai muốn có thêm chi-tiết, cũng nên biết rằng:
thánh Tôma Akinô có lần phân-biệt “luồng sáng quang vinh” có kích-động cấp kỳ của
trí-tuệ do Thực-Tại Thánh-Thiêng đỡ nâng, đó cũng là kích-động để cho thấy chức-năng
công-nhiên, tiềm-ẩn tựa vết hằn đặc trưng, rất đặc biệt. Chính đây, là thứ
kích-động mà tôi từng nói ở đây, coi đó như sự việc Chúa “cận kề”.
Vai trò của thần-học
Nhiều
nhà thần-học nay cởi-mở hơn đối với chức-năng đặc-biêt của nền thần-học mang
tính diễn-giải. Thần-học ấy, nay có thể và cũng sẽ thách-thức các lập-luận sai
trái, cùng đưa ra vấn-nạn gai-góc vốn dĩ đề-suất khuôn-khổ thay thế để Hội
thánh ta có thể nhận-thức trong nguyện-cầu. Các vấn-nạn như thế, có lẽ cũng chấp-nhận
lối khai-thác thần-học mang tính chân-phương, dễ chịu hầu nhượng-bộ nhận-thức để
triển-khai hoặc cả đến chuyện đi đến đổi thay khá đáng kể, trong huấn-quyền chính-mạch
của Hội thánh nữa.
Giáo
huấn chính-mạch của Hội thánh (khi xưa gọi là Huấn-quyền) thường phản-ứng rất
tiêu-cực về chuyện này. Trong khi huấn-quyền của Hội thánh không đòi ta phải tận-dụng
mọi triển-khai tín-lý, thẩm-quyền Hội thánh đòi giáo-huấn ấy không được dẫn đưa
con dân trong Đạo đi vào lầm-lạc hoặc lối kéo họ xa rời Chúa. Thẩm-quyền Hội
thánh đòi dân con người trong Đạo phải được dẫn dắt cách chắc chắn, không sai chậy.
Thường thì, Hội thánh bác bỏ những gì mà các thần-học-gia thực-hiện như thể tạo
thêm huấn-quyền nào đó song song với giáo-huấn hiện-thời lấy lý do để
vinh-thăng lối giảng-dạy vượt ngoài chất tích-tụ niềm tin lâu nay vẫn cứ tin
vào huấn-quyền của thánh Hội. Thật sự thì, ở đây, ta thấy có sự lẫn-lộn về việc
này. Bởi, thật ra Huấn-quyền chỉ là sự thể mang tính mục-vụ: các đấng có trọng
trách ước-định giá-trị mục-vụ hoặc hiểm-nguy đến với dân con trong Đạo về diễn-trình
tín-lý. Công việc của các nhà thần-học lại mang tính chuyên-môn, khoa-bảng và
có ích về cung-cách truy-tầm, nghiên-cứu nghiệp-vụ. Đó không là “huấn-quyền”
chút nào hết. Khi làm việc, hầu hết các nhà thần-học nay không bắt đầu bằng các
giáo-huấn hiện có của Hội thánh (điều mà các ngài vẫn tôn-kính). Các ngài thích
bắt đầu bằng lời rao giảng của Chúa nơi Tân Ước và truy-xét dấu vết lịch-sử nơi
diễn-giải nền-tảng trải dài nhiều thế kỷ, cho đến khi các ngài đạt huấn-quyền
thời hiện-tại. Huấn-quyền lại những muốn các nhà thần-học phải bắt đầu bằng
giáo-huấn hiện-tại của Hội thánh và lội ngược giòng mà làm việc.
Chắc
chắn, ở đây có khác biệt về tính “tuyệt-đối” chứ không là công-thức của niềm-tin.
Đa số các nhà thần-học hôm nay lại coi công-thức này luôn ràng-buộc với điều-kiện
lịch-sử và văn-hoá, nên sẽ triển-khai nhiều hơn, trong mai ngày. Tính-khí của
giáo-quyền Vatican lúc này còn tuyệt-đối nhiều hơn nữa.
Sự-kiện
này dẫn đến tầm-nhìn khác-biệt về đối-tượng niềm tin. Đến lúc này, tôi vẫn đeo-đuổi
lập-trường của thánh Tôma Akinô khi thánh-nhân quyết rằng: đối-tượng niềm tin
là Thiên Chúa, không nhạt phai, nhưng lại hiện-hữu trong công-thức niềm tin. Kinh-nghiệm
niềm tin vào Chúa không hạn-chế, là cốt-tuỷ của niềm tin ta có. Niềm tin tặng
ban cho ta, không ra ngoài công-thức ấy, nhưng nó cũng không tuyệt-đối-hoá
công-thức ấy như thể chính công-thức ấy mới thánh-thiêng, quyền-lực. Quan-trọng
hơn cả, là việc điều-hướng vẫn còn diễn-tiến, tức: điều-hướng bất cứ đề-nghị
nào mới-mẻ, đối với những gì thuộc truyền-thống, để rồi việc triển-khai công-thức
phải nằm trong ý-nghĩa đích-thực về Thiên-Chúa có trong niềm tin rộng lớn. Để nắm
bắt sự tràn-đầy/trọn vẹn của Chúa như đối-tượng niềm tin mở ra cho con người,
chính là con đường nhận-lĩnh giá-trị và tính giới-hạn của công-thức.
Muốn có thêm chi-tiết
về các cuộc thảo-luận mới này, xin xem R.Gaillardetz, The Road Ahead, America Magazine, 24/9/2012 và D. Wuerl, The Noble Enterprise, America Magazine,
4/2/2013.
-----------------
Thiên Chúa của niềm
tin
Với
tôi, xem thế thì: đối tượng niềm tin, tức: câu hỏi “điều gì thế?” được tin tưởng
trong động-tác như thế ấy, hoặc nhận-thức ở động-tác này, không chỉ duy nhất là
về “Chúa”, mà là toàn bộ bí-nhiệm về Chúa. Và, đó là sự thống-nhất, hài hoà, một
giao-hưởng-khúc có điều-hướng về tất cả mọi bí-nhiệm nơi Chúa, bởi Chúa nhìn thấy
chúng và vui hưởng chúng, chứ không phải chúng được thích-nghi vào những bắt chộp
của ta.
Thành
ra, câu “Điều gì thế?” mà ta tin cũng không là sự vật nào hoặc người nào cũng
chân phương và giản-đơn, nhưng lại là động-lực, một lực xuyên suốt cứ trải dài
mãi... Đó là những gì ta quen gọi là “đối tượng” niềm tin của ta... Với riêng
tôi, cụm từ “đối tượng” không là tự-vựng khiến tôi hài lòng cho lắm.
Nói
về nhận thức nào đó, cũng xin nhớ về nhận-thức toán-học chẳng hạn. Nó còn hơn cả
biểu-thức cân bằng, trong toán-học. Tôi coi nhận-thức này được định đoạt do bởi
đối-tượng của chúng, bởi những gì chúng nhìn thấy, tức: những gì chúng có nhận-thức
ở trong đó... Với niềm tin Kitô-giáo, chính đó là sự hài-hoà và điều-hướng tất
cả mọi bí-nhiệm ta có nơi kinh Tin Kính. Ta không thể kính sợ điều đó; và từ đó
đi vào niềm tin đích thực, cũng không xa. Niềm tin mang tính siêu-nhiên, do đối-tượng
của nó -về nhận-thức- là bí-nhiệm siêu-nhiên, nghĩa là: tin trực-tiếp đi vào
chính bản-chất của Thiên Chúa. Nó không dừng lại ở đề nghị nào bất kể, nó xuyên-thấu
đề-nghị đến với Chúa, với Thiên Chúa không giới-hạn trong chính bản-chất không
hạn-chế của Ngài.
---------------
(còn
tiếp)
Lm Kevin O’Shea, CSsR
Mai
Tá lược dịch
No comments:
Post a Comment