Chương Ba
Ơn Cứu-Chuộc
và các truyền-thống
trong Đạo
(bài 19)
Phần 5:
Ơn Cứu Chuộc
và một diễn-giải rất khác-biệt
về sử Đạo
Tiếp tục hội thảo hôm
nay, tôi sẽ chú-trọng hơn vào đường-lối suy-tư của anh em khác trong Giáo-hội, là:
linh mục Dòng Tên ở New York là Edward Oakes, sj. Ông là thần-học-gia theo
qui-cách và trường-phái Von Balthasar.
Tôi
nghĩ, anh em cũng nên thêm vào đây, lối học-hỏi sử Đạo theo qui-cách khác-biệt từng
được các bậc thức-giả lâu nay không chấp-nhận lập-trường của sử-gia Delumeau và
những người khác. Có thể, vấn-đề chính-yếu nên đặt ra như sau: ta đón-nhận giải-thích
nào đây? Điều này, xem ra chịu ảnh-hưởng khá nhiều từ cung-cách phán-đoán không
mang tính sử-học, một chút nào.
Thật
ra, có nhiều suy-tư/tìm-hiểu lý-do khiến Công Đồng Vatican 2 không bàn nhiều chuyện
đoàn-kết Kitô-giáo và tái-tạo châu Âu thành châu-lục mang tính-cách rất “Kitô”.
Một đằng, Giáo-Hội Chúa bị doạ-dẫm từ Thời-đại Khai-sáng, nên tiếp-nhận chiến-lược
rao-truyền Phúc Âm một cách hời-hợt, bên ngoài. Đằng khác, chiến-lược ấy lại xuất-hiện
từ Thời-đại Khai-sáng, nay xuất-hiện trở lại.
Có
thể nói, phụng-vụ ta cử-hành đã trải qua một thời-gian khá dài, từ lúc ta từng hát
và đọc kinh-thánh toàn bằng tiếng La-tinh, cho tới thời ta sử-dụng tiếng mẹ đẻ của
người dự lễ. Các tu-sĩ nam/nữ cũng được phép canh-cải áo dòng của các vị hầu phù-hợp
với thời mình sống. Việc ca hát và sử dụng nhạc-cụ dân-tộc, hoặc trống đàn Tây
Ban Cầm, vĩ-cầm hoặc thứ gì khác, nay được phép đưa vào nhà thờ vào nghi-thức
phụng-tự, rất trang trọng.
Đến
hôm nay, ngày càng thấy ít người “đi” nhà thờ, như khi trước. Ở tầm-kích thê-thảm
hơn, một số tín-điều cơ-bản khi xưa không ai đặt thành vấn-đề cả, thì nay cứ bị
tra-vấn mãi, như: tính Siêu-việt của Đức Chúa, tư-duy mặc-khải, đặc-trưng “có một không hai ”của Đức Kitô, cái chết
mang tính-cách “đền bù tội lỗi” hoặc “xóa tội trần-gian”, hy-vọng vào sự sống
sau khi chết, sự hiện-hành của cái-gọi-là “hoả
ngục”, với “địa ngục”.
Nhiều
người, tuy vẫn lẳng lặng tin vào những chuyện như thế, nhưng cũng có nhiều người
khác, tuy ít tin vào những chuyện như thế, nhưng vẫn đi lễ đều đều mỗi tuần. Rồi,
chuyện “ơn gọi” làm linh-mục, tu-sĩ nam/nữ không còn đếm được bao nhiêu. Và,
chuyện nhiều người chẳng có ý-niệm căn-bản về niềm tin vào Chúa. Các trường
Công-giáo, lại cứ lục-tục đóng cửa. Và, hàng giáo-sĩ tiếp-tục xách-nhiễu tình-dục
đàn bà/trẻ em, vẫn là chuyện lớn lao, rộng rãi v.v. và v.v.
Vấn-đề, nay hỏi rằng:
tự thâm-căn, những gì tạo ra những chuyện như thế?
Nay,
nhìn vào giòng sử Đạo, ta lại thấy vấn-đề đặt ra như thể: mọi sự khi trước tập-trung
vào chuyện biến-đổi thế-gian, hơn là cứu-chuộc/cứu-vớt thế-giới. “Biến-đổi thế-gian”,
điều này còn có nghĩa: “Biến-cải cuộc sống con người”; hoặc: sự việc “đổi-thay
cơ-cấu xã-hội đầy tội-phạm”, “dấn thân vào hành-động xã-hội”, “thăng-tiến
công-bằng/công-chính khắp dân gian địa cầu”, và cuối cùng, là: vấn-đề “tháp-nhập
bản-vị con người”, cho đúng cách, đúng chỗ.
Các
sự việc như thế, qua cung-cách bãi-bỏ mọi thúc-bách áp-đặt lên tự-do vốn có từ
giòng sử xã-hội, hoặc thị-kiến cá-nhân thiếu tiến-bộ. Việc này, vốn dĩ chú-trọng
dần dần vào việc duy-trì công-cuộc “tạo-dựng”, nhưng lại quên đi những gì phù-hợp
với sự việc Chúa cứu-chuộc. Điều này, tuy gia-tăng nỗi-niềm tỉnh-thức về những hiểu/biết
của con người, cả đến những gì sâu-sắc với
thế-giới. Nhưng, cũng bỏ sót những gì thích-hợp với quà-tặng “mặc-khải” Chúa
ban cho con người “vượt quá” thế-giới
phàm-trần.
Cuối
cùng, ta cũng nên đặt vấn-đề thế này: mọi người công-nhận rằng biến-cải là hành-động
thuận theo ý Chúa. Xem thế thì, biến-cải đây phải chăng là cải-hoán chốn gian-trần?
Hoặc, việc đó chỉ là cải-biến căn-bản ở trên trời, chứ không phải trần-thế? Phải
chăng, Thiên-Chúa sai phái Đức Giêsu xuống thế làm người, là để cứu ta ra khỏi vòng
cương-toả của ác-thần/sự dữ, lúc này? Hoặc, cốt để đưa ta vào chốn miền nào đó
(tựa như thiên-đàng) ở đó không có ác-thần/sự dữ cần loại bỏ?
Và
nay, để phá-bỏ mọi thúc-bách từ xã-hội, hoặc để ban cho ta trạng-huống thiên-đàng
sau thời sống với xã-hội trần-gian, qua đó ta không còn nghĩ về những thúc-bách
như mình hiện ở trần-gian, không? Phải chăng việc gặp gỡ Đức Kitô trước tiên là
gặp Ngài trong hoàn-cảnh hiện-tại ta đang sống; hoặc: ta chỉ gặp được Ngài vào lúc
đang và chỉ sau khi chết, mà thôi không? Ta có sống đích-thực điều Chúa dạy trước
khi chết, không? Ta có chết, trước khi mình vẫn sống chứ? Phải chăng, Chúa gỡ bỏ
trạng-huống khốn-khổ ta thường gặp ngay bây giờ? Hoặc, Chúa chịu-đựng trạng-huống
ấy lúc này, là để gỡ bỏ nó cho ta được phục sinh/trỗi dậy thực sự?
Có
điều là, tư-duy thời hậu-Công-đồng Vatican 2, lại tiếp-nhận cung-cách sống “ở
dưới đất”, nên mới thất-bại khi quan-hệ với truyền-thống và những người có
nhu-cầu khẩn-thiết, sâu-sắc. Sự việc này, tựa như “xối nước” lên đường-lối sống
Đạo theo kiểu thông-thoáng. Thế nên, từ đó, mới cần tái rao-truyền Phúc Âm cho tín-hữu
nào còn sống như thế. Cần đào sâu, sự việc gần cận tính hiện-đại hơn. Nói theo
cung-cách sử-học, thì: sống kiểu này, là để định-vị chính mình vào mẫu-mã của địa-cầu
trần-gian như nghị-trình Thời Khai-sáng từng tạo ra, lúc đó.
Từ
Công Đồng Vatican 2 đến nay, lại thấy nhiều cuộc-chiến cứ diễn ra bên trong
vùng đất Giáo-hội. Cuộc-chiến này, là thứ thánh-chiến vẫn tiếp-tục như cuộc chiến
kéo dài 30 năm, thời Phục-Hưng. Chủ-thuyết sống Đạo cách thông-thoáng, lại đưa
thêm uy-lực cả vào trong đó. Nay, nó hiện-diện trong cuộc thiết-dựng đạo-giáo
và lý-lịch nền-tảng đa-văn-hoá theo tầm-cỡ rất toàn-cầu. Ngõ hầu tránh né một cuộc
chiến đích-thực lại sẽ xảy ra; hoặc ít ra, lại cũng như các chính-phủ dân-sự vẫn
coi đạo-giáo có hiệu-quả tương-đương và xứng đáng được lợi-lộc dân-sự so với thể-chế
dân-chủ.
Điều
này, do chủ-thuyết “duy-lý” vốn không cởi mở và chấp-nhận ảnh-hưởng từ “truyền-thống
siêu-nhiên”.
Cũng
thế, các đại-học theo kiểu của người Anh và người Đức có truyền-thống hậu-Phục-hưng
và các thể-chế “chuyên-nghiệp”. Tức, có nghĩa: nói về thời-đại mới khai phá,
thì các thần-học-gia khi xưa thường là giám-mục hoặc các thày Dòng khắc-kỷ, chứ
không phải bậc thày giảng dạy, như ngày nay. Thế nên, do bởi muộn-phiền gây ra
do nền giáo-dục thông-thoáng, hiện-đại và lề-lối suy-tư then chốt, các đấng bậc
thày dạy về Đạo lâu nay được huấn-luyện theo truyền-thống như thế, vẫn dắt dìu kẻ-tin
vào tầm-hướng nhiều sai lạc.
Một
trong các triệu-chứng lớn nơi quan-điểm này, là: Ơn Cứu-Chuộc. Có ý-kiến cho rằng:
ta nên coi Đức Giêsu-Chịu-Đóng-Đinh như ca sĩ nổi-tiếng một thời của ban The
Beatles là John Lennon bị ám-sát tại Strawberry Fields Central Park, New York.
New
York đây, tựa hồ như đồi Gôn-gô-ta ở ngoại-ô Giêrusalem, được mọi người nhớ đến
hàng năm, thì thông-điệp này đích-thực đánh động mạnh lên con người, rất không
ngừng. Ai suy-tư theo cách diễn-giải lịch-sử như thế, sẽ ưa-thích lối tư-duy
mang cung-cách của Bartha hoặc Pascal nhiều hơn, về Ơn Cứu-Chuộc và nhiệm-tích
thần-học. Suy-tư nói trên bị gỡ bỏ, là để ta có kinh-nghiệm về niềm-tin không theo
nghĩa “then chốt”, nữa.
Một vài ý-tưởng để ta suy thêm:
-Anh em có thấy lối diễn-giải
này thích-hợp với mình không?
-Anh em biết về lịch-sử
Đạo Chúa nhiều lắm không?
-Anh em thấy Dòng mình
rao giảng có đúng giòng sử của Đạo không?
-Anh em có thấy lối
rao giảng của Dòng mình lâu nay khác với điều mà
quan-điểm ở trên từng chê-trách, chứ?
-Bằng vào đường-lối mở
rộng chân trời ở trên, anh em có muốn thay-đổi hoặc cải-thiện các thông-điệp
mình gửi cho người nghe, không?
-Làm thế nào để anh
em mình đối đầu hoặc giáp mặt với kiểu-cách diễn-giải khác nhau vừa trình bày ở
trên?
Nên chăng
đi vào kết-đoạn
của lề-lối diễn-giải?
Lâu
nay ta được bảo: có hai phương-án chính qua đó lịch-sử diễn-tiến hướng về phía
trước. Một là, đường-lối phục-hưng/cải-cách. Còn, phương-án kia lại đứt đoạn, kẹt
cứng.
Đường-lối
phục-hưng/cải-cách xảy ra qua đối-thoại và tranh-luận theo kiểu tường-trình tại
quốc-hội. Còn, đường-lối đứt-đoạn vẫn xảy ra, ngang qua sự-kiện không ngờ trước
nhưng vẫn để lại nhiều tình-huống khác-biệt, rất đáng kể. Chẳng hạn như: cuộc
cách-mạng kỹ-nghệ từng đưa châu Âu đi từ chủ-thuyết bảo-vệ mậu-dịch quá mức
sang chế-độ tự-do trao-đổi hàng-hoá. Thành ra, ta lại sẽ nghĩ “Cái chết rất đen ngòm” và “chiến-tranh tôn-giáo” là những đứt-đoạn
từng để lại nhiều hệ-quả khó lường.
Không
phải mọi người đều chẩn-đoán được những gì xảy đến qua phục-hưng/cải cách, hết.
Thật cũng khó mà chẩn-đoán sự việc xảy đến, vì nó tuy từ từ tiệm-tiến, nhưng lại
rất chắc ăn. Thế nên, có một số người lại thấy khó mà biện-giải những gì xảy đến
như trạng-huống rất đứt-đoạn. Bởi, nó xảy đến rất bất ngờ, so với mô-hình và phạm-trù
của thời trước.
Ngày
nay, ta chỉ theo một trong hai đường-lối như thế, nên càng thấy khó. Tính theo chu-kỳ
từ mười đến mười hai năm, ta lại thấy xảy đến các đổi-thay nơi thế-hệ của những
người từng biết nghĩ-suy. Người thời nay, cũng sử dụng đường phố thay cho quốc-hội
để cãi-tranh, giành phần biện-giải. Nhiều người, trong đó có các vị ở Giáo-triều
lại cũng đi bầu bằng chân. Số khác, lại chẳng bao giờ chịu đi bầu hết.
Có
nhà khảo sát ở Pháp, mới đây cho biết: phân nửa dân thường ở trong nước, chẳng
lý gì chuyện chính-trị. Trong số những người đó, có từ 20% đến 30% người không đi
bầu. Và, 15% số người đi bầu, thường dồn phiếu cho đám cực hữu, và 10% dành cho
đám cực tả. Như thế, đám cực-hữu bèn thông-đồng với những người không đi bầu để
lập thành một khối gồm những người chuyên chống-đối chuyện mới mẻ, đó cũng là
chuyện đương-nhiên thôi.
-----------------
(còn tiếp)
____________________
Lm Kevin O’Shea, CSsR
Mai
Tá lược dịch
No comments:
Post a Comment