Chương 6
Đức Giêsu của Tin Mừng
Nhất Lãm,
Đấng Chữa lành,
Bậc Thày Dạy đầy lôi
cuốn,
Đấng tạo hưng-phấn rất
Khải-huyền.
(Bài 41)
Chân-dung Đức Giêsu
ở truyền-thống rất Nhất Lãm
Bằng tiêu-đề như thế,
và qua ba đề-mục ở bên dưới, chúng ta sẽ xem chất-liệu nào liên-quan đến Đức
Giêsu ở Tin Mừng Nhất Lãm. Các yếu-tố chân-dung, lâu nay đưa vào ở truyện kể, sẽ
được bàn trước. Tiếp đó, ta lại bàn về ảnh-hình trồi vượt, xuất từ nhận-thức về
Đức Giêsu do người cùng thời với Ngài bày-tỏ, và phản-ánh qua danh-xưng hoặc tước-vị
của Ngài ở Tin Mừng Nhất Lãm. Và ba nữa, sẽ giải-trình giáo-huấn của Ngài để bổ-sung
cho ảnh-hình này, hầu giúp ta định ra bản-vị, ý-kiến và lý-tưởng của Ngài. Luôn
tiện, ta sẽ bàn thêm đôi chi-tiết thu-thập từ Tin Mừng Thứ Tư, là nguồn văn được
dùng đến.
Công việc trước mắt,
đòi ta học-hỏi cho chính-xác; bởi, Tin Mừng Nhất Lãm bao-hàm dữ-liệu-thô khá phong-phú
ở Tân-Ước, cốt để dựng-xây ảnh-hình về Đức Giêsu lịch-sử. Thế nên, ta không thể
bỏ qua mọi cố gắng do mọi người đề ra.
Đức Giêsu ở Truyện kể Nhất Lãm:
Bác Thợ Mộc làng Nadarét
Truyện kể Tin Mừng, về
thực-thể, tương-ứng với những gì ta gặp ở trình-thuật Máccô, chuyên cung-cấp ảnh-hình
khá lỗ-chỗ theo kiểu hoạ-đồ về cuộc đời Đức Giêsu. Ngài là người chín-chắn, rất
trưởng-thành. Tin Mừng Luca đoạn 3 câu 23 có nói: khi ấy Ngài đã ở độ tuổi 30, cả
vào lúc ta gặp Ngài trên đường đến với ông Gioan để được tẩy rửa từ ông ta.
Ngày nay, các nam-nhân dù ở độ tuổi 30 vẫn được coi là “còn trẻ”, tức: vẫn là “tuổi
đầu đời”. Nhưng, vào thế kỷ thứ nhất sau Công nguyên, cũng có thể: Đức Giêsu từng
được coi là Đấng trung-niên/chín-chắn, đã đi dần vào tuổi cao-niên.
Với thành-viên nhóm “Cảo
Bản Biển Chết”, những ai ở độ tuổi này, được coi là quan-chức kỳ-cựu có
danh-xưng/chức-vị này/khác, kể cả Quan Giám-Hộ Tổng-Quản, cũng thế. Nên nhớ, chỉ
một số rất ít xương/cốt khai-quật ở Qumran thuộc nam-nhân, ở độ tuổi trên 40 tuổi,
thôi.
Thực tế mà nói: trước
khi bước vào tuổi ba mươi, hầu hết các nam-nhân Do-thái-giáo, ngoại trừ các vị
thuộc phái Essênê còn độc-thân, đều đã thành gia-thất, rất nhiều năm. Theo
qui-định từ giới tư-tế, thì các nam-nhân Do-thái-giáo được kỳ-vọng thuộc nhóm “đấng
bậc” được phép có mặt ở lều/vòm cưới/hỏi và đã trải qua ít nhất là 18 năm lập
gia-đình. Hoặc, theo phong-tục của nhánh/phái Qumran, họ cũng đã có 20 năm hoặc
hơn nữa để trở-thành những người đã thành gia-thất.
Từ đó cho thấy, không
Tin Mừng nào hàm-ngụ chuyện bảo rằng: Đức Giêsu từng có vợ/con, vào giai-đoạn
nào đó, chí ít là khoảng thời-gian Ngài công-khai sinh-hoạt, ở ngoài đời. Theo
sử-gia Philô và Flavius Josephus, thì: tính “ghét cay ghét đắng” đàn-bà/con gái
như nhóm Essênê ở Biển Chết vẫn mang nặng, thì: đó không là lý-do khiến Đức
Giêsu chọn đời độc-thân, đơn-độc.
Thật ra, Đức Giêsu được
các tác-giả Tin Mừng mô-tả là Đấng Thánh lúc nào cũng có bầu-bạn phụ nữ và những
người ái-mộ quây quần ở bên Ngài, rất đông. Tất cả mọi Tin Mừng đều không bình-luận
gì về lề-thói dị-thường này.
Và, ở chương 7 tiếp
theo đây, ta sẽ bàn về những quan-hệ đạt đến Đức Giêsu vẫn ẩn-giấu bên dưới Tin
Mừng Nhất Lãm.
Một lần nữa, Tin Mừng
bản chính cũng kể cho ta thấy rất ít điều lạ-thường về lai-lịch gia-đình, nền học-vấn
và nghề chuyên-môn ngoài đời của Đức Giêsu. Ngài sinh-trưởng ở Galilê, nơi
thôn-làng nhỏ bé đến độ sử-gia Josephus cùng Mishnah và Talmud đều không hề nhắc
tới. Lần đầu, Ngài được nhắc nhớ tên tuổi, là ở bia/tượng là vào các thế-kỷ sau
này, mà thôi.
Cha đẻ của Ngài là
ông Giuse, và mẹ ruột Ngài là bà Maria, từng được coi là công-dân tốt-lành/hạnh-đạo
sinh-sống ở Nadarét, ở nơi đó các ngài đã gầy-dựng gia-đình đông-đúc gồm: bốn
người em trai, trong đó người có tên là Giacóp hoặc Giacôbê sau này làm Trưởng
Giáo-hội Giêrusalem, tiếp theo là Giuđa được coi là tác-giả bức thư đăng ở Tân
Ước, tiếp đến là Giôxét và Simôn, cộng thêm 2 người em gái không nêu rõ danh-tánh, như được kể ở:
-Tin Mừng Máccô đoạn
6 câu 3, sau đây:
“Thế,
Ông ta không phải là bác thợ, con bà Maria, và anh em của các ông Giacôbê, Giôxép,
Giuđa và Simôn sao? Chị em của ông không phải là bà con lối xóm với chúng ta
sao?"
-Và, ở
Tin Mừng Mátthêu đoạn 13 câu 5-6, cũng thấy viết:
“Ông
không phải là con bác thợ sao? Mẹ của ông không phải là bà Maria; anh em của
ông không phải là các ông Giacôbê, Giôxép, Simôn và Giuđa sao? Và chị em của
ông không phải đều là bà con lối xóm với chúng ta sao? Vậy bởi đâu ông ta được
như thế? "
Chính Tin Mừng này,
cũng không có gợi ý nào để bác-bỏ điều gì đại-khái như: các nam-nhân và nữ-phụ
kể ở đây, không là anh/chị em ruột thịt của Đức Giêsu, chút nào hết. Không chỗ
nào ở Tin Mừng lại nói Đức Maria còn son-sẻ như trinh-nữ, ngoại trừ ở truyện kể
về “thời ấu-thơ” của Ngài, là những đoạn được đính-kết vào với truyền-thống Tin
Mừng chính, mãi về sau.
Thật ra, chỉ đến khi
nhằm mục đích khai-triển niềm tin vào tính-chất đồng-trinh vĩnh-viễn của thân-mẫu Đức Giêsu, các đấng bậc trong Giáo hội mới
trỗi dậy tìm cách giải-thích thần-học theo kiểu “vô thưởng vô phạt” về sự hiện-hữu
từng gây lúng túng về các người anh/em trai hoặc chị/em gái của Ngài trong bản-văn
Tin Mừng.
Một số văn-bản ngụy-tạo
mới về Tân-Ước, như cuốn “Lịch-sử về Ông
Giuse Thợ Mộc”, là bản-văn còn tồn-tại bằng tiếng Ả-Rập và Cốp-tích Ai-cập có
qui về bốn người em trai, hai em gái thuộc hôn-nhân trước kia của ông Giuse.
Theo các thông-dịch-viên
Đạo Chúa thời hiện-đại, đã đề-nghị: ta nên nới rộng định-nghĩa về anh/em và chị/em
cho rộng hơn. Làm như thế, sẽ bao gộp cả quan-hệ ít mang tính ruột thịt như
anh/em hoặc chị/em họ; hoặc con chú/bác ruột; hoặc con dì/con già như tục lệ ta
vẫn có.
Thế nhưng, thật cũng
khó mà thấy đó là chuyện cần-thiết để định ra rằng: trong bối-cảnh ngôn-ngữ nào
khác không là Tân Ước. Trên thực-tế, đã có sự việc, là: chẳng mấy ai bận tâm hỏi
cho bằng được ý-nghĩa thông-thường và giản-đơn của chữ nghĩa.
Theo truyền-thống Tin
Mừng, thì: gia-đình Đức Giêsu gồm giới thủ-công-nghệ. Gia-phả hoàng-tộc phía
bên nội của Ngài, chỉ là cung-cách làm đẹp nền thần-học, thôi. Chúng ta sẽ có dịp
bàn thêm chuyện này ở các trang kế-tiếp. Nhưng, thân-phụ Ngài là ông Giuse, một
thợ mộc (mà tiếng Hy-Lạp gọi là Tekton)
và chính bản-thân Đức Giêsu cũng đã hành-nghề ấy như ta vừa thấy ở trích-đoạn
Tin Mừng Mátthêu đoạn 13 câu 55-56, cũng như Tin Mừng Máccô đoạn 6 câu 3, ta vừa
kể.
Với xã-hội
Do-thái-giáo vào thời đó, việc phối-hợp chuyện học-hỏi về đạo-giáo vào với công
tác lao-động chân tay, hoặc thủ-công-nghệ không hề là chuyện ngoại-thường. Như
ông Phêrô và một số các đồng-sự của ông, đều là dân chài lưới, rất bình-dị.
Trong khi đó, ông Phaolô lại là thợ dệt vải làm lều/trại và cũng là đấng bậc
tư-tế được mọi người biết tiếng, nên đã đặt tên họ cho ông là “Anh Thợ Vụng” , hoặc “Người Thợ Rèn” , hoặc nhiều thứ khác.
Truyền-thống Đạo Chúa
vốn kéo dài nhiều thế-kỷ đã trân-trọng ý-nghĩ về Đức Giêsu như thợ thủ-công
khiêm-nhu hạ mình từng làm việc với cha đẻ của Ngài. Nhưng, mãi về sau, một số
học-giả lại đã sốt-sắng nâng cao tình-trạng xã-hội của Ngài: từ thợ thủ-công-nghệ
làm công việc phụ-giúp, linh-tinh được nâng lên thành nhà thầu xây-cất.
Lai-lịch chuyển-đổi
này đã là một “khám-phá” nối-kết với các cuộc khai-quật mới đây ở Sepphoris,
cho thấy tầm quan trọng của thị-thành Do-thái-giáo xuất tự dân ngoại đây chỉ
cách xa làng Nadarét có 4 dặm mà thôi.
Giả như, tổ-hợp lao-động
của ông Giuse & Đức Giêsu quyết-chí tìm về doanh-nghiệp, hẳn sẽ có rất nhiều
công-việc về góc phần do người Hy-Lạp chủ-trì gần cận thủ-phủ trong vùng Galilê.
Ở nơi đó, cùng với các đề-án khác, đã thấy xuất-hiện toà kiến-trúc mở rộng đang
được xây-cất. Đầu óc phong-phú của một số nhà nghiên-cứu không ngừng lại ở điểm
này.
Mãi về sau, các vị ấy
đều thừa-nhận rằng: Đức Giêsu đã từng quan-sát nhiều tuồng kịch trên sân khấu Sepphoris.
Bởi, sao lại có thể làm khác hơn để giải-thích được sự việc Ngài từng lặp đi lặp
lại cụm từ “hypokritai” (tức: “Giả hình”) mà bên tiếng Hy-Lạp lại được
hiểu là “diễn-viên”, cùng một số chuyện
khác nữa.
Ngay đến giả thuyết bảo
rằng: nếu ta thừa-nhận rằng Đức Giêsu đã thốt ra những đoạn văn chứa-đựng các
câu nói đang đặt thành vấn-đề và bỏ qua sự-kiện bảo rằng thuyết giả-định là tiếng
Hy-Lạp của Đức Giêsu cũng hay đủ để giúp Ngài có thể diễn các vai tuồng sân-khấu.
Và, rằng: trái-nghịch lại nét đặc-trưng của Do-thái-giáo, thì Ngài hẳn phải là
người hay đi xem các vở diễn trên sân khấu. Và cho dù có giả-định như thế, ta lại
vẫn phải giáp mặt với tuyên-bố dõng-dạc của một chuyên-gia hàng đầu về nguyên-ngữ
đối lại việc chú-giải các từ-vựng Tin Mừng như “hypokrites/diễn-viên” và “hypokrisis/diễn kịch” theo nghĩa “diễn-viên”
và “thủ-diễn”.
Cũng nên nhớ, cụm-từ
tiếng Hy-Lạp nói ở đây, thường có nghĩa “tự cho mình đúng” và “hành-xử tự cho
mình đúng” không thấy xuất-hiện nơi nào trong các Tin Mừng vốn dĩ mô-tả sân-khấu,
kịch-nghệ, bi-kịch, thoại-kịch, dân chúng xem kịch, vv. và bảo rằng: trên hết mọi
sự, ý-niệm về diễn-viên và diễn-kịch chưa từng có chỗ đứng trong văn-hoá
Do-thái-giáo thời cổ-đại, hết.
Nói cho cùng, cũng
nên đề-nghị là ta cứ gắn-bó với truyền-thống và chấp-nhận mà bảo rằng: trước
khi đi đến với ông Gioan Tẩy-Giả, Đức Giêsu làng Nadarét là người chưa từng lập
gia-đình, vào độ tuổi chừng ba mươi, một thợ thủ-công-nghệ, tức: thợ mộc hoặc
xây-dựng nhà cửa.
Mặc dù cá nhà biện-giải
của Do-thái-giáo ở thế-kỷ thứ nhất, như: Philô và Josephus từng tán-dương nền
kiến-thức đạo-lý ở Do-thái-giáo thời đầu chỉ-thị cho đám trai-trẻ theo
Do-thái-giáo do bậc thày và cha mẹ dạy “từ
hồi còn vấn tã” (Xem Philô, Legatio, đoạn
115) và cũng đã đưa vào lề-luật dạy-dỗ từ lúc còn “trứng nước” để chúng được “hằn in trong hồn mình” (Xem Josephus, Contra Apionem, 2: 178). Xem thế thì,
truyền-thống rất chung ở Tin Mừng vẫn giữ thinh-lặng về trình-độ học-vấn của Đức
Giêsu.
Những gì được tác-giả
Luca ghi-chép về trường-hợp thiếu-niên Giêsu mới mười hai tuổi đời đã có kiến-thức
phi-thường, ta sẽ bàn-luận thêm sau. Tuy nhiên, thực-chất của việc làm thinh lại
đã trùng-hợp với lời công-khai tuyên-bố chối-bỏ là đã có cuộc huấn-luyện
chính-thức ở Tin Mừng Thứ Tư của ông Gioan, qua các câu gặp được ở:
-Tin Mừng tác-giả
Gioan đoạn 7 câu 15, sau đây:
“Người
Do-thái lấy làm ngạc nhiên. Họ nói: "Ông này không học hành gì, mà sao lại
thông-thạo chữ nghĩa thế!"
-Và, ở Tin Mừng
tác-giả Máccô đoạn 6 câu 2, cũng thấy bảo:
“Đến
ngày Sabát, Ngài bắt đầu giảng-dạy trong hội-đường. Nhiều người nghe rất đỗi ngạc-nhiên.
Họ nói: "Bởi đâu ông ta được như thế? Ông ta được khôn-ngoan như vậy,
nghĩa là làm sao? Ông ta làm được những phép lạ như thế, nghĩa là gì?”
-Và, cả ở Tin Mừng
tác-giả Mátthêu đoạn 13 câu 54, cũng thấy viết:
“Người
về quê, giảng-dạy dân chúng trong hội-đường của họ, khiến họ sửng-sốt và nói:
"Bởi đâu ông ta được khôn-ngoan và làm được những phép lạ như thế?”
(còn
tiếp)
Gs Geza
Vermes soạn tác
Mai Tá lược dịch
No comments:
Post a Comment