Lm Kevin O'Shea: Tiểu luận về Phaolô

Phaolô, vị thánh của mọi thời

Lm Kevin O’Shea CSsR

Mai Tá lược dịch

Lời nói đầu

Kỳ Năm Thánh PhaoLô bắt đầu từ cuối tháng 6/2008 đến cuối tháng 6/2009, tôi có viết một luận văn nhỏ với đề tài: “đấng thánh của mọi thời”, định bụng mỗi tháng sẽ đưa ra một luận đề, để bà con mình có dịp mà suy nghĩ. Thật ra, mỗi tháng viết về thánh nhân tài ba như thế, nhiều lắm cũng chỉ chừng hơn mươi trang giấy, trong đó kèm cả thư tịch để đọc thêm, thì cũng chả là bao. Thành thử, ở đây, tôi chỉ đưa ra bản tóm lược gồm đôi giòng suy tư về cuộc đời thánh PhaoLô cũng như các thư từ chính yếu thánh nhân từng gửi cho giáo đoàn ở khắp nơi, thêm vào đó kể một vài dẫn chứng cho thấy thánh nhân là ai? Ngài sống cuộc sống thế nào?

Có lẽ ta cũng nên làm thế, cả vào khi Hội thánh không có ý định lập nguyên một năm để riêng ra mà mừng kính cuộc đời của thánh nhân chăng nữa, thì các cuộc biện luận thời trước về cuộc cải tân khiến mọi người chỉ muốn duy trì truyền thống Công giáo La Mã cùng quyết tâm chính-thống-hóa niềm tin đi kèm với các thừa-tác-vụ đang mờ dần vào quá khứ, nhất thứ là vào lúc có hiệp-định-thư Augusburg về những lầm-lỡ đại loại xảy vào năm 1999.  Hiện nay, lại có một số ‘viễn cảnh’ khác và mới đây còn có ‘cảnh tượng’ khá là tươi mát nhằm điểm tô cuộc đời của thánh nhân nữa. Điều này tạo cơ hội thuận lợi để ta có dịp đọc lại các tác phẩm cũng như bản văn do thánh nhân viết theo ánh sáng chỉ đường cùng bối cảnh chính trị, qua đó thánh nhân từng trải nghiệm cuộc sống rất riêng tư cũng như tạo ra tư-tưởng làm nên để chính mình dùng nó mà sống đời thực nghiệm. Nay, cũng là thời điểm thích hợp để ta có thêm cái nhìn thỏa-đáng về hoàn cảnh xã hội cũng như lý lẽ hầu nói lên thân thế sự nghiệp chuyên ghi thư gửi cộng đoàn của thánh nhân, rất trổi bật:

-          Tháng 7/2008: điểm then chốt lúc đầu;

-          Tháng 8/2008: dẫn nhập vào với thánh PhaoLô lịch sử;

-          Tháng 9/2008: nới rộng cuộc sống của thánh PhaoLô qua Công vụ

-          Tháng 10/2008: PhaoLô với tư cách người La Mã, Do Thái, kẻ kính sợ Chúa, và Kitô-hữu rất mực thước;

-          Tháng 11/2008: trải nghiệm về Đấng chết khổ nhục trên thập giá và đã sống lại. Đây là chìa khóa chính dẫn vào tư tưởng của thánh PhaoLô

-          Tháng 12/2008: thánh PhaoLô viết cho Maxêđônia: thư I Thessalônikê và thư Philliphê

-          Tháng 1/2009: ngã gục ở Athens (theo Công vụ)

-          Tháng 2/2009: Viết cho Achaika: thư I và II Côrinthô

-          Tháng 3/2009: Viết cho Anatôlia: thư Ga lát

-          Tháng 4/2009: Viết cho dân cư vùng thủ phủ: thư Rôma

-          Tháng 5/2009: Viết cho các nơi khác: thư Philêmôn, Côlôsê, Êphêsô

-          Tháng 6/2009: Dẫn giải PhaoLô theo tính chính trị ngày hôm nay

Tài liệu tìm đọc thêm:

Ø  Tổng quát:

-J.D.Crossan & J.L. Reed ‘In search of Paul: how Jesus’ Apostle opposed Rome’s Empire with God’s Kingdom. HarperSanFrancisco, 2004

-M. Gorman, Reading Paul, Eugene Oregon, Cascade Books, 2008

là -H. Koester, Paul and his world, Fortress, 2007, đặc biệt chương 1, thánh PhaoLô công bố sự công chính của Thiên Chúa trước muôn dân nước.

Ø  Mỗi tháng :

*Tháng 8 và 9/2008:

-J.Murphy- O’Cornnor, Paul and his Story, Oxford University Press 2004

*Tháng 10/2008:

-J.D.Crossan & J.L. Reed ‘In search of Paul: how Jesus’ Apostle opposed Rome’s Empire with God’s Kingdom. HarperSanFrancisco 2004.(đặc biệt xem chương ‘tổng quát’; ‘trước nhất sự công chính, rồi mới đến hòa bình’; ‘chuyện thường tình về Thiên tính vốn thống lĩnh’; ‘thách thức Thiên tính đích thực‘.  

-R. Horsley, Paul and Empire: Religion and Power in Roman Imperial Society, Trinity Press International, 1997.

-N.T. Wright, What Saint Paul Really Said, 1997

*Tháng 11/2008:

-M.Gorman, Reading Paul, Eugene Oregon, Cascade Books 2008...

-M. Gorman, Cruciformity: Paul’s Narrative Spirituality of the cross, Eerdmans 2001.

*Tháng 12/2008 & Giêng 2009:

-H. Koester, Cities of Paul: Images and Interpretations from the Havard New Testament Archeology Project (900 hình CD-Rom) Augsburg-Fortress, 12/2004.

*Tháng Hai 2009:

-M.Finney, Christ Crucified and the Inversion of Roman Imperial Ideology in I Corinthians, Biblical Theology Bulletin, 2005, 20-33

-J.D. Crossan & J.L. Reed ‘In search of Paul, 2004. Đặc biệt xem các đoạn như: ‘bodily resurrection’, ‘we belong to the day’, ‘social patronage and street frontage’, ‘wise power or foolish weakness’, ‘power and the Eucharist’

*Tháng Ba 2009:

-N.Thomas Wright, The letter to the Galatians: Exegesis and Theology, in Between Two Horizons: Spanning New Testament Studies and Systematic Theology, ed. Joel Green and Max Turner, Grand Rapids, Eerdmans, 2000.

*Tháng Tư 2009:

-P.F,Esler, Conflict  and Identity in Romans: the social setting of Paul’s letter, Minneapolis, Fortress, 2003.

-N.Thomas Wright, Paul and Cesar, a New Reading of Romans, in A Royal Priesthood: the use of the Bible Ethically and Politically, ed. C. Bartholomew, Carlisle, Paternoster, 2003.

-J. Fitzmeyer, Spiritual Exercises based on Paul’s Epistle to the Romans, Grand Rapids, Eerdmans, 2004.

*Tháng Năm 2009:

-P.Trebiles, The Early Christians in Ephesus from Paul to Ignatius,  Wissenschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament 166, Tubingen, Mohr Siebeck, 2004. Review, RBL 02/2005 Michael Kaler.

*Tháng Sáu 2009:

-J.D.G.Dunn, The Cambridge Companion to St Paul, Blackwell, 2003.

-A.-J. Levine, A Feminist Companion to Paul, New York, T & T Clark, 2004.

                          ---------------------------------------

Ai có thể tách ta ra khỏi tình yêu Đức Kitô? Phải chăng là gian truân, khốn khổ, đói rách, hiểm nguy, bắt bớ, gươm giáo? Như có lời chép: Chính vì Ngài mà mỗi ngày chúng con bị giết, bị coi như bầy cừu để sát sinh.

Nhưng trong mọi thử thách ấy, chúng ta toàn thắng nhờ Đấng đã yêu mến chúng ta. Đúng thế, tôi tin chắc rằng: cho dù sự chết hay sự sống, thiên thần hay ma vương quỷ lực, hiện tại hay tương lai, hoặc bất cứ sức mạnh nào, trời cao hay vực thẳm hay bất cứ loài thọ tạo nào khác, không gì tách được ta ra khỏi tình yêu Thiên Chúa thể hiện nơi Đức Kitô Giêsu, Chúa chúng ta. (Rm 8: 35-39)

Sự giàu có, khôn ngoan và thông suốt của Thiên Chúa sâu thẳm dường nào! Quyết định của Người, ai dò cho thấu! Đường lối của Người, ai theo dõi được! Thật vậy, ai đã biết tư tưởng của Chúa? Ai đã làm cố vấn cho Người? Ai đã cho Người trước, để Người phải trả lại sau? Vì muôn vật đều do Người mà có, nhờ Người mà tồn tại và quy hướng về Người. Xin tôn vinh Thiên Chúa đến muôn đời! Amen. (Rm 11:33-36)

                                -----------------------------------------------------

Bảo tàng viện nhỏ bé ở Colmar, Alsace là nơi gìn giữ rất kỹ các mảnh bàn thờ Isenheim từng phác họa năm 1510-1515 do nghệ sĩ truyền thống (chuyện này có lẽ cũng không đúng cho lắm) tác tạo dưới tên hiệu Grunewald.

Tác giả Martin Buber gọi đó là ‘bàn thờ Thần Khí Chúa ngự trị ở trời Tây.’ Bên ngoài bức họa vĩ đại này vẽ lên bóng đen dày đặc thế giới về đêm. Ở chính giữa, có ảnh hình lớn phác hoạ thân xác người phàm bị người nước này hành hạ cho đến chết, cộng thêm vào đó là rào cản tính chính-thống của đạo giáo. Nơi đó, còn có thêm ảnh hình diện mạo rất khổ của Đức Giêsu rày đã chết. Và, ngay cạnh đó, là cảnh sống lại vinh hiển của Đức Kitô quang vinh không vương vấn bụi trần. Thân xác Ngài được tái-tạo bằng thứ ánh sáng uy-linh, có sắc mầu cầu vồng bao bọc tỏa chiếu rất sáng rực.

Thánh PhaoLô ở không xa Colmar là mấy. Chính thánh nhân đã gộp toàn cảnh vào làm một tổng thể rất đáng kể.

                                                              ---------

          Đôi giòng trích dẫn viết về Phaolô thánh nhân

“Sự thật rất thực là chúng ta khám phá ra rằng đây là nhân vật chuyên gây phiền toái nhưng lại toàn hảo.” (Tertullios bách hại thánh PhaoLô trước mặt Felix, Cv 24:5)

“Thánh PhaoLô đơn giản chỉ là khuôn mặt đầy thảm-hại nhưng lại có ảnh hưởng lớn lao nhất trong lịch sử Tây phương” (Robert Orlando, nhà làm phim nói về cuốn phim tài liệu mới của ông mang tựa đề:“Thánh PhaoLô: di cảo lịch sử vĩ đại chưa từng có)

“Một thế hệ mới gồm các nhà chú giải kinh thánh đã thách thức quan niệm cổ xưa rất thời thượng cứ muốn tìm hiểu xem thánh PhaoLô là ai? Giáo huấn của ngài có gì lạ?“ (K. Woodward, How to Read Paul 2000, Newsweek, số tháng Hai 1988 tr.65)

“Thánh Phaolô là thiên tài thi ca thần-bí có khả năng diễn giải nền thần-học phong-phú rất phấn khởi. Thánh nhân là cây viết từng đem lại nhiều dấu-ấn cùng với các tác giả khác đã làm nên Tân-Ước. Thánh nhân còn là nhà tổ chức rất chuẩn, rực sáng và đầy ân lộc từng đóng góp nhiều điều cho Hội thánh mà nếu không có ông, hẳn có người sẽ tự hỏi không biết Đạo Chúa có còn hiện hữu nữa hay không? Và khi đó, Kitô-giáo có lẽ sẽ hoàn toàn khác hẳn.“ (G. Vermes, The Changing Faces of Jesus, Penguin, 2001)

 “Ngài là bậc mô-phạm về Đạo trổi trang nhất từ xưa đến nay mà lịch sử từng ghi chép.” “Là, tín hữu đích thực đầu tiên chưa hề gặp Đức Giêsu bằng xương bằng thịt.” (B. Chilton)

“Không có thánh Phaolô, hẳn là Kitô-giáo cũng chỉ là giáo-phái nhỏ bé lệ-thuộc Do-thái-giáo mà thôi.” (K. Armstrong)

“Kitô-giáo có lẽ sẽ tàn tạ nếu không có thánh Phaolô chống đỡ.” (E. Stourton)

“Thánh Phaolô chưa từng đi trước để bảo rằng: dân con thế kỷ 21 có lẽ cũng sẽ là cử-tọa của ngài. Thật ra, thánh nhân không mang trong đầu một ý tưởng nào tựa như thế, vì riêng ông vẫn nghĩ thế gian đang đi vào đoạn kết của mình.” (P.Eisenbaum)

“Tôi chỉ là kẻ đớn hèn của Chúa, kẻ bé mọn trong các tông đồ.” (Lời Thánh nhân)

“Giả như có người nào hỏi tôi rằng: Đức Giêsu Kitô chừng như đã nói điều gì với thánh Phaolô rồi, thì tôi nghĩ câu mà thánh nhân trả lời sẽ là: lời cảm ơn chân tình.” (John Dominic Crossan)

“Phaolô đích thực là Phaolô rong ruổi đường dài, vốn dĩ dân chài của đám nhân-loại khá kém cỏi, ngu dốt và tuyệt vọng; bởi, chính thánh nhân đã làm cho những nguời nghe lời mình cũng rong ruổi như mình từng ruổi theo họ, trong mạng lưới rối mù những lời lẽ khó hiểu và tuyệt vọng. Thiên Chúa của thánh nhân là Đức Chúa bí ẩn, mù mờ và cuối cùng cũng biện giải như ai và ngài vẫn chăm lo từng li từng tí đến độ tinh xảo; và sốt sắng đến độ làm cho nhiều người phải lầm lẫn.” (Mark Given)

“Là dân con xứ miền Địa-Trung-Hải từng đi đây đó suốt nhiều năm và là người hoạt động năng nổ từng cải biến/chuyển đổi người Do thái sống trong cộng đồng nhỏ bé giữa thế giới La- Hy rộng lớn, bao quát.” ( Richard Rohrbaugh)

“Ngày nay, đối với ta, văn chương Kitô-giáo đã khởi đầu bằng các thư của thánh Phaolô tông đồ. Đây là tài liệu sớm sủa nhất của Kitô-giáo vẫn được coi là văn-bản độc lập, đó là thư thánh Phaolô. Có thể nói, thánh nhân là nhà sáng chế ra các thư luân-lưu cốt làm mẫu cho các thư kế tiếp của tín hữu Hội thánh tiên khởi.” (Moreschini-Norelli)

“Rất thường tình, con người vẫn chạm mặt với những động thái kiểu “cơm không lành, canh không ngọt” vốn xuất tự các thư do thánh Phaolô viết, nhưng đó là những thời-khắc không mấy thích hợp. Cũng nên coi mấy thư ấy như các hiện tượng ngoại vi, hoặc như: cơn mưa phùn lẻ tẻ đổ xuống miệng núi đang phun lửa, mà thôi. Dù, ở thời khắc tệ hại đến như thế, đối với tôi, thánh Phaolô là diện mạo trung thực nhất trong số các khuôn mặt ta thấy được ở sách Tanakh, Tân Ước và Talmuds. Phaolô là con người mồm miệng lởm chởm, không hoàn mỹ nhưng lại có tính thuyết phục. Không như nhân vật nào khác trong Sách thánh và Talmuds, thánh nhân đã để lại cho ta những bài viết gửi từ nhiều người, nhưng lại do chính thánh nhân tạo nên. Thánh Phaolô là đấng khi ta gặp tận mặt và tỏ ra thanh thản với con người đầy góc cạnh như ông, chỉ khi đó ông mới nói với ta qua thị kiến khá chênh chếch về Đức Giêsu lịch sử để rồi ta khởi đầu bằng hành trình lịch sử gặp toàn chuyện vui, thôi.” (Donald Akenson, Saint Saul: A Skeleton Key to the Historical Jesus)

“Là nhà sáng lập đích thực của thế giới Đạo hạnh mang tên Kitô-giáo.” (G. Vermes)

“Thánh nhân là tác giả trổi trang nhất viết về Kitô-giáo thời tiên khởi nhờ đó ta mới có cái nhìn rất sáng tỏ về Hội thánh thời ban đầu. Thánh nhân là giới trí thức sống trong bão táp. Là, con người luôn vượt trội đã kinh qua thế giới Địa Trung Hải, từng đột phá các thế lực kình chống Giáo hội qua thư từ, tựa xung-đột giải-quyết mọi rắc rối. Thánh nhân là nhà khắc-kỷ và thần-học-gia lỗi lạc, và cũng là người chiến đấu cả ở ngoài đường rất lưu loát. Thánh nhân, còn là con người bận rộn tại các tuyến, gặp phiền nhiễu cũng rất nhiều, đôi lúc còn nổi nóng và khùng điên vì tức giận. Lúc nào ông cũng như người muốn lao đầu vào các cuộc tranh luận sôi nổi. Ông không chống Do thái: nhưng lại phục vụ Thiên Chúa của người Do thái. Và tiếng Do thái ông nói là tiếng rút từ văn bản của ngôn ngữ gốc. Ông không là người chống đối phụ nữ: ông vẫn tôn trọng họ như những người bình quyền, cả vào khi họ phục vụ lẫn cuộc sống. Ông đề cao các lãnh tụ phụ nữ như Phoebe, Chloe và Giunia mà ông ám chỉ nhiều lần về các ngôn-sứ là phụ nữ trong thư Côrinthô; ông còn uỷ thác một số công việc cho các nữ thưà-tác-viên như Priscilla và Akila. Ông không dạy nữ giới phải biết im lặng và chỉ học hỏi trong vâng phục mà thôi (thư thứ nhất gửi Timôthê là bản mạo nhận, còn thư I Côrinthô lại là văn kiện được thêm thắt cũng khá nhiều.) Ông là ai? Và ông đã làm gì?” (G. Wills, What Paul Really Meant)

“Đọc thư thánh Phaolô viết giống như nhìn chồm trên vai người khách lạ để đọc thư viết cho những người mà mình không biết và ít khi nghe nói về người đó…” (M. Bird)

___________________________________________________________________