Lm Lê Quang Uy DCCT : "RA ĐÓN VUA BÉ THƠ VỀ NHÀ…"

Dạo còn trẻ, cách nay cũng hơn 35 năm, là thanh niên đi dạy Giáo Lý và hát ca đoàn nhiều nơi, cứ đến gần Lễ Noel tôi thường được các cha, các dì nhờ làm Hang Đá cho Nhà Thờ chỗ này, cộng đoàn chỗ kia. Thoạt đầu, đúng là tôi và êkíp mấy anh em bạn trẻ chỉ làm Hang Đá như truyền thống lâu nay các nơi vẫn làm, thế nào cũng uốn dây kẽm làm khung, rồi lấy giấy dầu quết màu đá xám bọc lên thành những khối đá, bên trong hang lót rơm rồi đặt bộ tượng Ba Giuse, Mẹ Maria, Hài Nhi Giêsu, mấy chú mục đồng, con bò, con chiên, con lừa vây quanh, cuối cùng là mắc các dây đèn nhấp nháy xanh đỏ, trên cao có một ngôi sao chổi bằng giấy bạc, có khi thêm một câu Latinh "Gloria in Excelsis Deo". Vậy là xong, Hang Đá có lớn bằng cả một căn phòng thì chi phí cũng không tốn kém bao nhiêu, thường là đồ cũ năm trước dùng lại, chế biến kiểu này kiểu nọ nên trông vẫn mới. Thời buổi bao cấp khó khăn, các cha các dì đều khen êkíp chúng tôi làm Hang Đá đẹp mà tiết kiệm, không sa hoa phí phạm.

Thế rồi, năm 1986, ba tôi dịch sách Đạo cho các cha bên Dòng Phanxicô Đakao, gặp được một tài liệu rất hay của tác giả Thomas de Celano, người chuyên viết tiểu sử Đáng sáng lập Dòng Anh Em Hièn Mọn. Ba tôi kể lại cho cả nhà nghe về tục lệ làm Hang Đá. Câu chuyện bắt đầu có từ thời Thánh Phanxicô thành Assisi. Năm ấy, năm 1223, cách chúng ta bây giờ gần 800 năm, Lễ Giáng Sinh đến nơi rồi mà dân cư trong vùng vẫn cứ chỉ lo chuyện họp mặt ăn uống, biếu xén quà cáp mà chẳng ai chịu dọn lòng đón Chúa. Thầy sáu Phanxicô buồn quá, mới suy niệm Tin Mừng theo Thánh Mátthêu mà nảy ra sáng kiến phải có một Máng Cỏ Bêlem ngay tại vùng này.

Thầy tìm được một hang bỏ hoang trên sườn núi Lacerone thuộc tỉnh Rieti, miền Trung nước Ý. Thầy lại mượn được một em bé sơ sinh của một gia đình nghèo trong vùng, bọc bé trong tã đặt nằm khóc oe oe trong một cái máng dành cho chiên bò ăn cỏ ăn rơm. Thầy không quên dắt đến một con bò và một con lừa, rồi cùng với ba mẹ của em bé, thêm mấy người chăn súc vật, quây quần lại, đốt mấy cây đuốc, thắp mấy ngọn bạch lạp. Một người anh em Linh Mục trong Dòng đã cử hành Thánh Lễ nửa đêm, còn thầy sáu Phanxicô thì công bố Tin Mừng. Đến bài giảng thì thầy không cầm được nước mắt xúc động, dâng một lời cầu nguyện đền tạ thay cho sự thờ ơ nguội lạnh của toàn dân trong vùng.

Thế rồi không ngờ dân đi chơi khuya ăn nhậu đêm Giáng Sinh, thấy rực sáng ở lưng chừng núi, họ tò mò trèo lên đến hang đá thì trông thấy cảnh tượng tuyệt vời y như Chúa Giêsu đang giáng sinh, ánh sáng nhiệm màu tỏa lan thật kỳ diệu vượt xa mấy ngọn đuốc mấy cây nến nhỏ bé. Và tất cả đã lẳng lặng quỳ xuống chiêm bái Hài Nhi Giêsu. Tiếng hát các bài Thánh Ca Giáng Sinh vang đi khắp nơi lại càng lôi cuốn thêm nhiều người tìm đến… Và khởi từ đó, người ta biết chú tâm hơn đến việc mừng Chúa Giáng Sinh một cách sâu xa trong tâm hồn, cuối Mùa Chúa Quang Lâm ( Adventus ) gia đình nào, giàu nghèo gì cũng nhớ bầy một Hang Đá be bé đơn sơ ở góc phòng khách nhà mình.

Địa danh ngôi làng nhỏ ấy là Greccio, nên khi phong trào dọn Hang Đá Giáng Sinh lan từ Ý sang Pháp, tên Greccio đã được đọc trại ra thành Crèche như bây giờ, hiểu nghĩa là một Hang Đá. Nhiều người sau này cứ nghĩ ngày xưa Chúa Giêsu đã sinh ra trong một Hang Đá vào mùa đông tuyết giá rét run. Chú ý đọc các sách Tin Mừng theo Thánh Mátthêu và theo Thánh Luca thì chẳng có chi tiết nào về mùa đông, về hang đá chi cả, nhưng lòng đạo đức bình dân của người ta vẫn cứ ngắm rất ư là sốt sắng khi lần chuỗi Mai Khôi xưa nay: "Thứ ba thì ngắm Đức Mẹ sinh Chúa Giêsu trong Hang Đá…" và vẫn cứ hát tưng bừng:

"Đêm đông lạnh lẽo Chúa sinh ra đời,
Chúa sinh ra đời nằm trong hang đá, nơi máng lừa…"

Thế rồi cả Máng Cỏ lẫn Hang Đá dần dần đã bị người ta tục hóa, kinh tế hóa, cố ý hoặc vô tình hiểu sai đi, biến chất thành các hình thức trang trí không thể thiếu trong Mùa Giáng Sinh, bao nhiêu phụ kiện Noel được ăn theo, bán đắt như tôm tươi. Lắm cái chẳng liên hệ chút nào với tôn giáo nhưng bây giờ nghiễm nhiên cuốn hút người ta mua sắm tiêu xài nhiều hơn là hướng lòng về chính Chúa Giêsu Giáng Sinh, ví dụ: ông già Noel với bao tải quà cho trẻ em ngồi trên xe tuần lộc kéo, bài Jingle Bells là nhạc quảng cáo của một hãng kinh doanh xe trượt tuyết đã hát đến thuộc lòng…

Giáng Sinh năm 1988, cha Phêrô Mai Văn Hùng ( + 1996 ) ở Nhà Thờ Mai Khôi Tú Xương gọi tôi lại giao cho làm Hang Đá. Tôi đánh bạo đề nghị với cha được làm một Máng Cỏ với hình thức mới mang ý nghĩa như một cái đài Nhập Thể. Cha kéo xệ cặp kính lão xuống, gật gù vẻ thích thú khi nghe "dự án" khác lạ của tôi. Ngài bật đèn xanh và năm đó, một hình thức mới khởi sự: không còn những khối đá bằng giấy, không có tượng Ba Giuse và Mẹ Maria, không có cả mục đồng và ba vua, chỉ còn một trẻ bé đơn sơ nằm trên đống rơm, phía sau là một tấm panô lớn, trang trí giấy thủ công theo hình thức kính mầu ( vitraux ) Nhà Thờ hiện đại, một hàng chữ cắt bằng mốp trắng: "Ngôi Lời đã làm người và ở giữa chúng ta" ( Ga 1, 14 ).

Kết quả là các cha Đa Minh trong Tu Viện lấy làm hài lòng lắm, khi giảng Lễ Mùa Giáng Sinh, có cha đã lấy ý tưởng Đài Nhập Thế này mà khai triển bài giảng. Và thế là êkíp chúng tôi được tín nhiệm cứ hướng ấy mà làm trong 6, 7 năm liên tiếp, mỗi năm lại có một câu Kinh Thánh làm chủ đề hướng lòng người ta về Chúa Giêsu nhập thể và nhập thế. ( Ảnh chụp Đài Nhập Thể ở Nhà Thờ Mai Khôi năm 1988 ).

Tôi còn nhớ có năm chọn câu của Ngôn Sứ Isaia: "Đúc gươm đao thành cuốc thành cầy, rèn giáo mác nên liềm nên hái" ( Is 2, 4 ). Chúng tôi bầy chung quanh tượng Chúa Giêsu những súng trường, súng lục, với dao găm, gươm, mã tấu, trường đao, tất cả đều làm bằng nhựa trông rất giống đồ thật, cắt phá ra hết, bỏ chung với các mẩu kẽm gai sét rỉ. Một cha Dòng còn trẻ ra xem thấm ý lắm, mang luôn một trái banh da ra đặt bên cạnh, cha bảo: năm nay có giải Bóng Đá Mundial, người ta nhích lại gần nhau, bỏ chiến tranh để cùng đá bóng trong hòa bình. Của đáng tội, quả bóng da đẹp quá, chỉ trưng được mấy ngày là bị ai đó ăn cắp mất !

Tiếng đồn lan xa, êkíp làm Đài Nhập Thế của chúng tôi được các nơi ưu ái "vời" đến. Tôi đã phải soạn ra cả một liste nhiều câu Kinh Thánh để các cha xứ, các dì Bề Trên cộng đoàn chọn cho thích hợp với từng Năm Phụng Vụ, sau đó cắt mốp gắn chữ trên tấm panô lớn phía sau. Ví dụ: "Dân đang lần bước giữa tối tăm đã thấy một ánh sáng huy hoàng" ( Is 9, 1 ). "Lúc khởi đầu đã có Ngôi Lời, Ngôi Lời vẫn hướng về Thiên Chúa, và Ngôi Lời là Thiên Chúa" ( Ga 1, 1 ).

Có một năm, được một cha trong Nhóm Phiên Dịch Phụng Vụ các Giờ Kinh cho biết câu Ga 1, 14 dịch sát nghĩa theo truyền thống văn hóa du mục của người Do Thái là thế nào, chúng tôi bèn đánh liều dựng cả một cái lều Hướng Đạo màu cam đã cũ kỹ, có chỗ bị rách phải vá lại. Phía sau chạy hàng chữ trên panô: "Ngôi Lời đã làm người và… cắm lều ở giữa chúng ta". Vì lều to và rộng, chúng tôi quyết định đặt đầy đủ tượng Thánh Gia không thiếu vị nào nên ai cũng hài lòng, các cha Dòng thì bảo có chiều sâu Thần Học Thánh Kinh, còn các tín hữu bổn đạo bình dân thì khen: có thế chứ, ai lại Giáng Sinh mà không thấy Thánh Giuse và Đức Maria đâu…

Có năm làm ở Nhà Thờ Phanxicô Đakao, chúng tôi xin cha Bề Trên tìm đốn một thân cây khá to và cao đã mục ruỗng, coi như chết khô từ lâu nhưng vẫn giữ được một cành chĩa ngang ra rất đẹp. Khi dựng xong cây, vất vả mãi mới gắn được tượng Hài Nhi Giêsu chơ vơ ở đầu cành cây ấy mà không sợ cành gẫy Chúa rơi xuống ! Một panô lớn được đặt phía sau với câu Kinh Thánh: "Từ gốc tổ Giesê sẽ đâm ra một nhánh nhỏ, từ cội rễ ấy sẽ mọc lên một mầm non" ( Is 11, 1 ). Một hôm trong Mùa Giáng Sinh, tôi đi Lễ Nhà Thờ này, đang lên cầu thang thì nghe một bà người Nam bộ than thở với mấy bà khác: "Mèng đéc ơi, từ thuở cha sinh mẹ đẻ tới bây giờ tui mới thấy Chúa Giêsu sinh ra trên… ngọn cây !"

Và gần đây nhất, ngay tại Nhà Thờ Kỳ Đồng DCCT, năm 2011, tôi được cha Bề Trên giao cho làm Đài Nhập Thế với một câu Kinh Thánh bị bỏ lửng: "Người đã đến nơi nhà mình, nhưng người…" ( Ga 1, 11 ). Cha còn dặn dò các chi tiết tấm panô làm sao phải có ảnh chụp cha Lý bị bịt miệng trước tòa án, nhiều người biểu tình ôn hòa bị đàn áp, các thai nhi bị giết trong tệ nạn nạo phá thai, nhiều người nghèo đói khốn cùng không được ai quan tâm.

Tôi và Nhóm Fiat chuẩn bị mọi sự rồi chỉ trong mấy tiếng ban đêm đóng cửa Nhà Thờ lại, chúng tôi dựng xong tất cả. Phía trước panô là bộ tượng Thánh Gia, Chúa Giêsu sinh ra được đặt trong một chiếc vali cũ nát của dân Xa Quê, bối cảnh chung quanh là một công viên cuộc đời với chiếc băng ghế đá chơ vơ, chiếc xe đạp trẻ em bị gãy càng, chiếc xe lăn đã hỏng, nhiều vỏ lon bia và chai nhựa nước lọc vứt lỏng chỏng giữa thảm lá vàng khô xơ xác. ( Ảnh chụp Đài Nhập Thể ở Nhà Thờ Kỳ Đồng năm 2011 ).

Thế là dư luận bùng lên dữ dội. Phía các anh chụp hình dạo trong khuôn viên Đền Đức Mẹ Hằng Cứu Giúp mọi năm thu nhập cả chục triệu nhờ chụp ảnh người ta trước Hang Đá, năm nay họ kêu la khiếu nại vì thất thu trầm trọng do không ai muốn chụp ảnh với tấm phông… kinh khủng như thế !

Các cha trong Dòng thì có khen, có chê. Phía các cha khen thì bảo ngồi tỏa giải tội nghe người ta kể là đứng chờ xếp hàng, nhìn lên panô xét mình mới òa khóc nhớ ra tội phá thai đã phạm nhiều năm trước. Cha cũng nương theo đó, cho việc đền tội với những người trót phá thai hoặc ép người khác phải phá thai: xin hãy ra quỳ trước Máng Cỏ, nhẩm đi đọc lại câu Kinh Thánh mà cầu nguyện sám hối… Phía các cha chê thì trách chúng tôi khá gay gắt khi liều đưa những hình ảnh phá thai quá dữ dội kinh khủng ra công chúng như thế, lợi bất cập hại ! Và cuối cùng thì "sự nghiệp" mà tôi đã kể chuyện từ đầu bài viết đến giờ, cái sự nghiệp chuyên đi làm các Đài Nhập Thể chỗ này chỗ kia của tôi đã chấm dứt với bi kịch như thế đó.

Bây giờ thì thú thật tôi cũng không còn sức để đảm nhận công việc trang trí mùa Giáng Sinh, các ý tưởng lấy từ Kinh Thánh ra để vận dụng cũng đã cạn. Mà nói cho cùng, cũng sẽ chẳng còn ai chịu giao việc quan trọng này cho tôi nữa. Có lẽ đến tuổi tôi bây giờ, mấp mé sáu mươi rồi còn gì, tạ ơn Chúa, biết ơn Mẹ, hình như tôi được đẩy vào sâu nội tâm bên trong hơn là dừng lại ở hình thức bên ngoài, nên thật lòng tôi không còn tha thiết gì đến chuyện làm Hang Đá hay Máng Cỏ này kia kia nọ nữa.

Tự dưng, tôi nhớ về một lần Giáng Sinh ở trại phong Di Linh của người dân tộc K'Ho, khoảng năm 2005, 2006 gì đó, tôi được các dì Nữ Tử Bác Ái Vinh Sơn nhờ lo phần canh thức 30 phút trước Lễ Đêm. May quá, tôi có mang theo sẵn bài hát "Ra đón Vua Bé Thơ về nhà", liền lấy ra tập hát cho cộng đoàn. Đến giờ, tôi nhờ một thầy DCCT mặc áo Alba đi trước, bế trên tay một tượng Hài Nhi Giêsu, tôi mặc áo Lễ đi bên cạnh, phía sau là các bạn Nhóm Fiat, tất cả cùng cộng đoàn hát: "Đường khuya chúng con đi đón Chúa Giêsu giáng sinh ra đời, thành tâm khát khao xin Chúa trú thân nơi nhà chúng con".

Hết điệp khúc chúng tôi đi xuống phía giữa Nhà Thờ, dừng lại trước dãy ghế các ông, tôi cất tiếng hỏi lớn: "Các ông có muốn đón Chúa Giêsu về nhà mình không ?" Và các ông, hầu hết là các bệnh nhân phong tàn tật, lọ mọ đứng dậy, đáp có thật to rồi cùng chúng tôi hát chung tiểu khúc đầu tiên: "Ngôi nhà chúng con chan hòa niềm tin lên tiếng ca, chan hòa niềm tin luôn thiết tha, ngôi nhà chúng con xin đón Vua Bé Thơ Vị Tha…" Tất cả lại trở về hát điệp khúc…

Lần này chúng tôi quay sang bên phía các bà và hỏi lớn tiếng: "Các bà thì sao ? Các bà có muốn đón Chúa Giêsu về gia đình mình không ?" Các bà lao xao đứng dậy, đáp có thật to rồi cùng chúng tôi hát chung tiểu khúc thứ nhì: "Ngôi nhà chúng con cháy bừng lửa hồng soi ước mong, cháy bừng lửa hồng vui ấm lòng, ngôi nhà chúng con xin đón Vua Bé Thơ Cảm Thông…" Tất cả lại hát lại điệp khúc…

Lần cuối, chúng tôi quay sang phía các bạn trẻ ca đoàn ngồi bên cánh trái Nhà Thờ, tôi hỏi lớn: "Còn các bạn trẻ, các bạn có muốn rước lấy Chúa về chăm sóc trong đời mình không ?" Các bạn đứng dậy reo hò rất vui: Có ạ ! Các bạn hát chung tiểu khúc thứ ba: "Ngôi nhà chúng con tuy nghèo mà đơn sơ có nhiều, tuy nghèo mà xẻ chia sớm chiều, ngôi nhà chúng con xin đón Vua Bé Thơ Tình Yêu…"

Kết thúc thầy Dòng bế Chúa Giêsu đến đặt vào Máng Cỏ đang còn để trống một bên cung thánh, đèn pha bật sáng, đèn dây nhiều màu bừng lên tươi vui nhấp nháy. Và ca đoàn bắt đầu hát Ca Nhập Lễ…

Vậy đó, những ngày Giáng Sinh năm nay, 2016, trong các bài giảng giúp Tĩnh Tâm nơi này nơi kia, tôi muốn đề nghị mọi người không dừng lại ở Máng Cỏ hay Hang Đá bằng đủ thứ vật liệu thủ công hấp dẫn bắt mắt, nhưng hãy vượt lên những cái bên ngoài tạm bợ chóng qua, dù lắm khi rất tốn kém đắt tiền, để chiêm ngắm sâu hơn, cao hơn, rộng hơn, lớn hơn những điều kỳ diệu Chúa Giêsu mang đến cho đời mình. Tôi xin được mời gọi mỗi người, trong đó có cả chính tôi, tự vấn lòng mình:

Năm nay tôi đã dọn Máng Cỏ lòng mình để dón Vua Bé Thơ Vị Tha như thế nào đây ?

Năm nay Ánh Sao nào sẽ dẫn đường tôi đi đón Vua Bé Thơ Cảm Thông về nhà mình đây ?

Năm nay những Món Quà nào tôi sẽ trao tặng làm vui lòng Vua Bé Thơ Tình Yêu đây ?

Lm. LÊ QUANG UY, DCCT
Mùa Giáng Sinh 2016